Inklyuziya va integratsiyalashgan ta’lim

Inklyuziv texnalogiyalar maxsus korreksion-tarbiyaviy yondashuvlar, usul va dasturlar hamda rivojlanishda nuqsoni bo’lgan bolalar uchun moslashtirilgan an’anaviy ish usullariga asoslanadi.
Alohida ehtiyojli bolani rivojlantiruvchi ta’lim jarayoniga kiritishga qaratilgan xorijiy texnalogiyalar orasida ABA ( Applied Behavioural Analysis ) – amaliy tahlil yoki xulq-atvorni o’zgartirish kabi texnalogiyalar keng qo’llaniladi. Bu texnalogiya bolaga o’z ehtiyojlarini yanada adekvatrok ifodalashga o’rgatishni o’z ichiga oladi, asosan individual shaklda xulq-atvor ko’nikmalari, o’zaro ta’sir ko’nikmalarini tarbiyalaydi.
Ijtimoiy o’yin texnalogiyalar didaktik o’yinlarni o’z ichiga oladi. Teatrlashtirilgan mashqlar, ta’limiy o’yinlar diqqat, idrok, xotira, nutq, tasavvur, tafakkurni rivojlantiradi va bolalarning bir-biri bilan hamda ta’lim beruvchi pedagog bilan hamkorlikni shakllantiradi, bu esa inklyuziv ta’lim sharoitida juda muhimdir.
«Ilm yơli» variativ dasturi mualliflarining nazarida, maktabgacha ta'lim tashkiloti ta'lim-tarbi vazifasini amalga oshirish bilan birgalikda, bola haёtiy faoli tining asosiy sohasi hamdir. Shu munosabat bilan, mazkur dasturda aynan pedagog har bir bolaning ichki imkoni tlarini rơёbga chiqarish huquqini ta'minlashi lozim degan ğo ni ilgari suradi.
Bu jarayonda bolalarning zaif toifasiga alohida e'tibor talab etiladi. Jamoada bolalar bir-biri bilan ơzaro aloqa bog`lashga, jinsiy, irqiy, millati, madaniyati, tili, e'tiqodi, yoshi, alohida talab- ehtiyojlari, oilaning tuzilishi va uning ijtimoiy-iqtisodiy holatidan qat'iy nazar, boshqa kishilar bilan dơstona munosabatlar ơrnatishga ơrganadi.
«Ilm yơli» variativ dasturi inklyuziv ta'limning quyidagi tamoyillariga tayanadi:

• 
  Insonning qadr-qimmati uning qobiliyati va erishgan yutuqlari bilan belgilanmaydi;
  

• Har bir inson his etish va fikr yuritishga qodir;
• Har bir inson muloqot ritishga va uning fikrlari e'tirof etilishiga haqlidir;
• Barcha kishilar bir-biriga rhtiyoj sezadi;

• 
  Chinakam ta'lim muayyan ơzaro munosabatlar doirasidagina amalga oshirilishi mumkin;
  

• Barcha insonlar qo`llab-quvvatlashga va tengdoshlar bilan dơst bơlishga ehtiyoj sezadi;
•Ta'lim olayotganlar uchun ijobiy yutuqlarga erishish qơlidan kelmaydigan ishdan kơra, uddalay oladigan ishda kơproq namoyon bơladi;
• Rang-baranglik inson hayotini boyitadi;
• Bir-birimizdan farq qilishimiz va har birimiz individual shaxs ekanimizni tan olish;
Rivojlantiruvchi dasturlarning individuallashuvini taʼminlash, yaʼni dasturlarni har bir bolaning birgalikdagi faoliyat doirasidagi talab-ehtiyojlari hamda maktabgacha taʼlim tashkiloti va majburiy bir yillik maktabga tayyorlov guruhlarning umumiy maqsadlarini eʼtiborga olgan holda tuzish;
• Taʼlim-tarbiya jarayonida bolalarning oʼqishini, ularning rivojlanishi va maktabgacha taʼlim tashkiloti hayotida faol ishtirokini qoʼllab-quvvatlash borasida qimmatli uslubiy tajriba toʼplash;
• Barcha bolalar bir xil taqdirlanishi lozim;
• Yosh xususiyatlariga mos boʼlgan umumiy oʼquv rejasidan foydalana olish imkoniyatini yaratadigan taʼlimning differentsiyallashgan strategiyalariga tayanish;
• Maktabgacha taʼlim tashkiloti va qisqa muddatli guruhlarni bolaning talab-ehtiyojlariga uzluksiz moslashuvini taʼminlash;
• bolalarni bir yillik majburiy maktabga tayyorlash boʼyicha guruhlar va maktabgacha taʼlim tashkilotining bolaning talab-ehtiyojlariga doimiy moslashtirilishini taʼminlash.
Inklyuziv taʼlim printsipialь jihatdan yangicha tizim boʼlib sanaladi. Bu shuni anglatadiki, bunda pedagoglarga taʼlim jarayonini tuzib chiqishda alohida olingan bolaning, ayniqsa, notipik rivojlanishga ega bolalarning fiziologiyasi va psixikasi rivojlanishi bilan bogʼliq boʼladigan individual oʼziga xosliklarini hisobga olishlari kerak boʼladi