«интернаука» Научный журнал №8(231) Март 022 г. Часть Издается с ноября 2016 года Москва 2022 ббк 94 И73 Председатель редакционной коллегии: Еникеев Анатолий Анатольевич

 
References: 
1.
Горбатенко О. Финансовые идиомы английского языка: живите в клевере [Электронный ресурс] // Онлайн-
школа 
английского 
языка 
«Инглекс». 
URL: 
http://englex.ru/english-idioms-about-finances/
https://englex.ru/english-idioms-about-finances/
2.
Виноградов В.В. Об основных типах фразеологических единиц в русском языке // Виноградов В.В. Из-
бранные труды. Лексикология и лексикография. М.: Наука, 1977. С. 140-161. 
3.
Шанский Н.М. Фразеология современного русского языка. М.: Высшая школа, 1985. 160 с. 
4.
Васьбиева Д.Г. Использование английских идиом о финансах в экономическом дискурсе
5.
Соколова Г.Г. Курс фразеологии французского языка. Изд-е 2-е, испр. и доп. М.: Высшая школа, 2010. 175 с. 
6.
Телия В.Н. Русская фразеология: семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты. – 
М.: Шк. «Языки рус. культуры», 1996. – 288 с. 

---

Журнал «Интернаука» 
№ 8 (231), 2022 г. 
11
ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ МАҚАЛАЛАР 
 
АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР 
 
КОМПЬЮТЕРДІҢ КӨМЕГІМЕН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ӨТПЕЛІ КҮЙІН 
МОДЕЛЬДЕУ 
Исмайылов Аманкелди Есиркегенович
техн.ғылым.канд, сениор лектор,
Алматы технологиялық университеті,
Казахстан Республикасы, Алматы
Айтуганова Жамила Темирбаевна 
лектор, Алматы технологиялық университеті,
Казахстан Республикасы, Алматы
 
Сараптама (сараптамалық бағалау әдістері) қазіргі 
уақытта болжау объектілерінің және олардың 
қоршаған ортасының әлсіз айқындылығы (не 
белгісіздігі) және күрделілігі жағдайында, ең 
алдымен болжамның ұзақ мерзімді алдын алу 
кезеңінде болжамдарды практикалық негіздеу мен 
тұжырымдаудың жалғыз құралы болып танылуы 
мүмкін. Айта кету керек, кейде "сараптамалық 
бағалауды өңдеу әдістері" немесе "сараптамалық 
бағалау" синонимдік терминдері бірдей мәнді білдіру 
үшін қолданылады, бұл жалпы жағдайда дұрыс 
сәйкестік емес. "Сараптама" ұғымы неғұрлым 
ауқымды болып табылады және сараптама 
объектілерін бағалау және/немесе талдау үшін 
сарапшыларды 
тарта 
отырып 
орындалатын 
бағалау-талдау қызметінің бүкіл жиынтығын 
білдіреді [1,С.5]
"Сараптама" ұғымына қатысты "сараптамалық 
бағалау" термині жеке сипатқа ие және зерттелетін 
объектіге қатысты ақпарат алу тәсілін білдіреді. 
Сараптама болжамды ақпаратты алу жөніндегі 
шешімдерді әзірлеу рәсімі ретінде сараптамалық 
ақпаратты өңдеу әдістерін де қамтуы мүмкін. Бұдан 
әрі сараптама объектілері деп объектінің техникалық 
күйін, технологиялық процестің күйін болжамдау 
объектілері мен процестерін түсінетін боламыз. 
Бұл ретте зерттеу объектісі туралы ақпараттың 
бастапқы көзі ретінде жеке адамның, осы саладағы 
маманның – сарапшының пікірі әрекет етеді. 
Сарапшылардың жеке бағаларын өңдеу нәтижесінде 
алынған олардың жалпыланған пікірі мәселенің 
шешімі 
ретінде 
қабылданады. 
Осылайша, 
сараптамалық бағалау әдістерінің негізі мәселенің 
интуитивті-логикалық талдауы болып табылады, 
содан кейін пайымдауларды сандық бағалау және 
математикалық әдістерді қолдану негізінде бағалау 
нәтижелерін өңдеудің формальды процедурасы [2, 
С.27] 
Жүйелердің дамуын болжауға байланысты және 
оларды шешу барысында сараптамалық бағалау 
құралдарын қолдануды қажет ететін басқарудың 
типтік 
міндеттерінің 
ең 
сипаттамалық 
тұжырымдарын белгілеу мағынасы бар. Осындай 
міндеттер 
ретінде 
келесі 
семантикалық 
тұжырымдарды бөліп көрсетуге болады: 

тиісті пәндік саладағы күтілетін оқиғалардың 
пайда болу ықтималдығын бағалай отырып, 
олардың сапалық немесе сандық сәйкестендірілген 
оқиғаларын анықтау; 

оқиғаның ең ықтимал уақытын анықтау; 

зерттеу объектісін дамыту мен басқарудың 
мақсаттары мен міндеттерін оларды басымдық 
дәрежесі бойынша реттеу мүмкіндігімен анықтау; 

проблемаларды шешудің балама нұсқаларын, 
іске 
асыру 
стратегияларын, 
олардың 
артықшылықтарын бағалау мүмкіндігін анықтау; 

қойылған міндеттерге қол жеткізу үшін 
шектеулі ресурстарды бөлудің балама нұсқаларын 
олардың артықшылықтарын бағалау арқылы 
анықтау. 
Модельдеу объектілері болып табылатын 
көптеген заманауи жүйелер үшін зерттелетін 
объектідегі күйлердің кездейсоқ өзгеру процестерін 
модельдеу мәселесі жиі туындайды. Мысалы, 
объектінің техникалық күйін, технологиялық 
процестің күйін дискретті күйлермен сипаттауға 
болады, 
мысалы: 
өте 
жақсы, 
жақсы, 
қанағаттанарлық, жаман, өте жаман
және т. б. 
Күйдің түрін кездейсоқ анықтауға болады, 
күйлердің өзгеруі кездейсоқ немесе кездейсоқ емес 
уақытта болуы мүмкін. 
Жүйенің жаңа күйге ауысу ықтималдығы 
қазіргі кездегі жүйенің күйіне ғана байланысты 
және жүйенің осы күйге қашан және қалай 
ауысқанына байланысты емес болған процестерді 
марков процесі
деп атайды. 
Сонымен, марков процесі күйден күйге 
ауысуын граф арқылы көрсетуге ыңғайлы. Біз марков 
процестерін-дискретті уақытпен қарастырамыз. 
Жүйеде 5 күй бар болсын(1-Сурет), (S
5
-өте жақсы, 
S
4
- жақсы, S
3
- қанағаттанарлық, S
2
-жаман, S
1
- өте 
жаман) 

---

Журнал «Интернаука» 
№ 8 (231), 2022 г. 
12