Internetda ma’lumotlar bazasi. Fayllarni uzatish protokoli

MA’LUMOTLARNI UZATISh XIZMATLARI VA TRANSPORT TYeXNOLOGIYaSI
Transport tarmog‘i – tarmoqlar, bog‘lamalar, stantsiyalar orasida, texnologiyalarga bog‘liq bo‘lmagan xolda ixtiyoriy axborotlarni uzatish uchun xar xil polosadagi kanallar va traktlarni shakllanishini ta’minlovchi texnik vositalar majmuidir. ITU materiallarida xizmatlarning 3 ta tezkor turi qayd etilgan:

1. 
   past tezlikdagi,
   
2. 
   o‘rta tezlikdagi,
   
3. 
   yuqori tezlikdagi.
   

Kommutatsiyalar uslublari:
-kanallarni kommutatsiyalash:
- axborotlarni kommutatsiyalash:
- paketlarni kommutatsiyalash:
Kanallarni kommutatsiyalash- axborotlarni uzatish kanalini xosil qilish uchun, ikkilamchi telekommunikatsiyalash tarmog‘iga tegishli kanallar ulanishini ta’minlovchi kommutatsiyadir.
Axborotlarni kommutatsiyalash – uzatilgan axborotlarni qabul qiluvchi, yig‘uvchi va so‘ngra uzatuvchi kommutatsiyadir.
Paketlarni kommutatsiyalash - axborotlarni qabul qilib, yig‘ib, so‘ngra axborotlar paketi ko‘rinishida uzatuvchi kommutatsiyadir.

Simli va simsiz tizim orqali Internet tarmog‘iga kirish

Internet tarmog‘iga kirishni ta’minlash texnologiyasini 3-ta kategoriyaga ajratish mumkin:

1. 
   o‘ralgan juft (eshilgan) telefon simlari;
   
2. 
   optik tolali kabel (optik tolali kabellar bilan birgalikda koaksial kabellar xam ishlatiladi):
   
3. 
   simsiz tizim (masalan, uyali telefon tizimi, radioreleli yoki yer yo‘ldoshi (sputnikovo‘y) aloqa).
   

Simsiz aloqa tizimlarini o‘sishi asosan 3-ta yo‘nalishni tashkil etadi. Bular yer yo‘ldoshi tizimlari, o‘ta yuqori chastotali tizimlar va uyali aloqa tizimlari, ya’ni mobil foydalanuvchilarga imkon yaratib berish. Masalan, internetga ulanish uchun telefon kanaliga ulangan analogli modem orqali uyali aloqadan xam foydalansa bo‘ladi. Lekin qanday aloqa bo‘lishidan qat’iy nazar xar bir qurilma yoki vostia o‘zining afzalligi va kamchiligiga ega. Asosan uyali aloqa tizimi tor mintaqali chastota kengligiga ega va ma’lumotlarni uzatish tezligi yuqori emas. Ma’lumotlarni uzatishda yuqori tezlikga erishish uchun vaqtinchalik bo‘sh kanal orqali amalga oshirish mumkin.
Asosiy afzalliligi: mobilliligi (bunda faqat xonadondan yoki ofisdan emas balki uyali aloqa orqali xoxlagan yerdan Internetga chiqishi mumkin).Kamchiligi: uyali aloqa xizmat ko‘rsatish narxi yuqoriligi va past darajali sifat ko‘rsatkichiga egadir.

rasm. Uyali aloqa tizimi orqali Internetga kirish Ma’lumotlarni uzatishni tashkillashtirish uchun tashkilot yoki korxonalar yer yo‘ldoshi tizimlaridan foydalanadilar. Buni xam bir nechta variantlari bor: past tezlikli shaxsiy kanallarga ega bo‘lgan foydalanuvchilar; yuqori tezlikli kanallarga ega bo‘lgan foydalanuvchilar. Birinchida ikkita yo‘nalishli kanal qo‘llaniladi. Ikkinchida bir tomonlama ya’ni, uyali aloqa orqali serverga ulanib ma’lumot yer yo‘ldoshiga yuboriladi va u ma’lumotni foydalanuvchiga yuboradi. Buni uchun foydalanuvchi albatta yer yo‘ldoshi antennasini o‘rnatishi, moslashtirish va dekoder qurilma platalarini ShEXMga o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.

rasm. Yer yo‘ldoshi orqali Internetga kirish Yer yo‘ldoshi tizimlariga kirish, ma’lumotlarni olish va uzatishda past tezlikda ishlaydi (er yo‘ldoshidan foydalanuvchiga ma’lumotlarni 400 Kbit/s tezlikda yuboradi). Yer yo‘ldoshi geografik tomondan keng maydonni egallashiga qaramay kamchiliklarga ega: qurilmani sotib olish va sozlash ishlarini olib borish juda qimmatdir. Yuqori tezlikda ma’lumotlarni uzatishda optik tolali kabellar qulaydir. Avvalgi paytlarda oddiy mis kabellarda chastota maydoni bir nechta megagertsgacha bo‘lgan bo‘lsa, xozirgi paytda optik tolali kabel chastotasi million marta yuqoridir. Xozirgi paytda optik tolali kabel orqali ma’lumotlarni uzatish tezligi 10 Gbit/s ga tengdir. Xozirgi paytlarda chet ellarda kabelli televidenie tarmog‘i yuqori darajali ko‘rsatkichlarga ega. Internet tarmog‘iga kirishni tashkillashtirish uchun bir nechta aralash kabel tizimlari, optik tolali va koaksial kabellardan foydalaniladi.

rasm. Kabel televideniya tarmog‘i orqali Internetga kirish rasmda aloqa faqat bir tomonlama bo‘ladi ya’ni, Internetdan foydalanuvchiga. Internetdan kelayotgan tezlik 30 Mbit/s, chiqish esa telefon liniyasidagi analogli modem yoki ISDN (yaxlitlangan (integrallashtirilgan) aloqa xizmatlarini tashkil etuvchi raqamli tarmoq) tezliklariga bog‘liq.

rasm. Juft telefon simlari orqali Internetga kirish.

Ma’lumotlarni uzatish protokollari X.25. X.25 tarmog‘i orqali ma’lumotlarni uzatish X.25 rekomendatsiyasida yozilgan protokollar orqali amalga oshiriladi. Aloqa tarmoqlarida yangi texnologiyalarning paydo bo‘lishiga qaramay X.25 tarmog‘i ma’lumotlarni uzatish tizimida hozirgi kunlarda ham keng tarqalgandir. Buni asosan X.25 tarmog‘ini telefon tarmog‘i bilan solishtirib asos qilib tushuntirishimiz mumkin: yaqindagi X.25 tarmoq tuguni bilan Kompyuter uskunasini ulash, X.25 tarmog‘i orqali butun dunyo foydalanuvchilari bilan ulanish (buning uchun tarmoq adresini bilish shart).

X.25 tavsiyalari, 14 ta paket qo‘llanishini nazarda tutadi:

• 
  4 ta birinchi turdagi paketlar kommutatsiyalanuvchi vertual kanalni o‘rnatish va uzish uchun foydalaniladi;
  
• 
  Keyingi 3 ta paketlar turi axborot bilan almashish va uzish uchun ishlatiladi;
  
• 
  Keyingi 5 ta paketlar turi ma’lumotlarni protokol bilan ta’minlaydi va “sbros” funktsiyasi bilan ta’minlaydi;
  
• 
  So‘nggi 2ta paket turi restart (eski xolatiga qaytish) uchun qo‘llaniladi.
  

server
s erver

Terminal qurilma
(marshrutizator)

Uzatuvchi qurilma

kommutator X.25
Terminal qurilma
(marshrutizator)
abonent tizimi

Terminal qurilma Terminal

(adapter paketi)

rasm. X-25 tarmogi komponentlari

Standart x.25 Standart x.25

Marshrutizator Marshrutizator

rasm. X.25 standarti



Ish xolatidagi ulash

Marshrutizator Marshrutizator

Testli ulash

rasm. X.25 liniyasi va qayta uzatish kadrini zaxiradagi kanali

Frame Relay kadrlar retranslyatsiyasi (qayta uzatish)

Qayta uzatish kadri (Frame Relay - FR) atamasi paketlar kommutatsiyasi tarmog‘iga qarashlidir.Har bir aloqa liniyasi oxirida ba’zi tarmoqlarni ulashga qayta uzatish kadri uchun marshrutizatorlar ishlatiladi.X.25 texnologiyasini modernizatsiya qilishga FR keng qo‘llanilmoqda. Sababi ovozli signalni ajratilgan analog yoki raqamli liniyalardan uzatishi mumkin. Asosan bitta ovozli ulash uchun 64 Kbit/s polosa chastotasi va yuqori sifatli ulash uchun 22% polosa chastota talab qilinadi.Zamonaviy FR uskunasi nutqni taxminan (10-15 marta) zichlashtirish uchun maxsus algoritmni amalga oshiradi, ya’ni ko‘proq kadr uzatishni qo‘llashga imkon yaratadi.

Marshrutizator

Marshrutizator

Marshrutizator


Xar bir marshrut uchun qayta uzatish kadri texnologiyasi aloxida fizik ulanishlarni talab qiladi

Marshrutizator

Marshrutizator
Marshrutizator
rasm. Ajratilgan liniyani qayta uzatish kanallarini taqqoslash.

Xar qanday marshrut uchun qayta uzatish kadri texnologiyasi bitta fizik ulanishlarni talab qiladi

Ko‘p afzalliklari bo‘lishiga qaramay kamchiliklarga xam ega:

1. 
   Zichlab uzatilgan signallar yuklamasi (peregrujenno‘y) tarmoqlarda yo‘qotilishi mumkin;
   
2. 
   Ovozli qayta uzatish kadri uchun standart to‘lov xizmati bo‘lmagani;
   
3. 
   Ovozli qayta tarqatilish kadri paketli kommutatsiya tarmog‘ida ulanishlarga (zaderjka), signallarni buzilishlarga (iskajeniya) va sifatini pasayishiga olib keladi.
   

фойдаланувчи

интернет

фойдаланувчи

фойдаланувчи

фойдаланувчи

фойдаланувчи

Интернет

FTP сервер

ИНТЕРНЕТ

FTP- клиент

HTML-редактори

Rasm. Ko‘p tugunlarni bog‘lovchi ovozli qayta uzatish infrastrukturasi

Frame Relay (FR) texnologiyasi quyidagilarni talab qiladi:
- oxirgi qurilma yuqori darajali intellektual protokol bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak;
- aloqa kanali vertual va xatolardan xoli bo‘lmog‘i kerak;
- tadbiq etilgan jixozlar turli xil uzatishga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak.
Ayni texnologiya nafaqat lokal xisoblash tarmoqlarida va xududiy tarmoqni pulsatsiyali trafik bilan boshqarishga mos keladi, balki, sezgir trafikni, ya’ni ovozni uzatishga moslashadi.
Frame Relay tarmoq uskunasi va foydalanuvchi qurilmasi yordamida interfeys orqali ma’lumotlarni paketli kommutatsiya ko‘rinishida uzatish imkonini beradi. Interfes vazifasini bajaruvchi tarmoq Frame Relay ma’lumot uzatish va tashish uchun ishlatilishi mumkin yoki biror bir korxona uchun xizmat qilishi mumkin.
Tarmoq interfeysi nuqtai nazaridan FR xam X.25 protokoli qatoridan xisoblanadi. BiroqFR texnologiyasi X.25 ga nisbatan funktsional imkoniyatlari va formati (xajmi) bo‘yicha farqqiladi. FR asosan liniyadagi katta ma’lumotlar oqimi uchun mo‘ljallangan bo‘lib, yuqori ko‘rsatkichni va foydani ta’minlaydi.
FR tarmog‘i orqali uzatish uchun ma’lumotlar kadrga segmentatsiya qilinadi. FR kadr formati 1 rasmda keltirilgan. Bir va bir nechta bir baytli bayroqlar kadrning bo‘linishiga xizmat qiladi. Kadr xar xil uzunlikda bo‘lishi mumkin. Kadrning maksimal uzunligi 1600 oktet.

rasm. FR kadr formati

Bayroqlar (flags) ma’lumotlar bloki boshi va oxirini cheklab turadi. Boshidagi bayroqdan ikkita bayt axborot adresiga (address) keladi-sarlavxa. FCS-ikki baytli kadrni nazorat yig‘indisi(Fame control sum). FR kadri tashkil etuvchilariga ta’rif beramiz.

- DLCI-ulanish identifikatori;
- C/R-maydonning amaliy qismi, FR protokolidan foydalanmay, tarmoq orqali ochiq uzatiladi;
- EA- adresning 2, 3 yoki 4 bitli maydonini bildiradi;
- FECN- tugunda tiqilib qolishlar to‘g‘risida axborot beradi;
- BECN – manbaa tugunida tiqilib qolishlar to‘g‘risida axborot beradi;
- DE- kadrni identifikatsiya qiladi, ya’ni tiqilib qolgan vaqtda tashlab yuborilgan bo‘lsa.
IP - TYeLYeFONIYa TUShUNChASI. IP (Internet Protocol) texnologiyasi tarmoqning barcha qismlarida qo‘llaniladi, u past tezlikdagi kirish kanallari uchun xam, yuqori tezlikdagi liniyalar uchun xam moslashgan.. IP-texnologiyalari barcha to‘rdagi jo‘natmalarni bir qatorga birlashtiradi. Ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari orqali telefon so‘zlashuvlarini tashkil etishning samarali usuli, IP texnologiyasi ilovalaridan biri - IP telefoniya щisoblanadi. U eng iqtisodiy - foydali usul bo‘lib, uning asosida foydalanuvchiga telefon so‘zlashuvlar uchun sezilarli kam bo‘lgan щarajatlarni talab etuvchi telefon xizmatlarini taklif etadi.
IP ga asoslangan tarmoqlarda barcha ma’lumotlar: ovoz, matn, video, kompyuter dasturlari yoki boshq turdagi barcha axborotlar paketlar ko‘rinishida uzatiladi.IP tarmoq orqali ovozlarni uzatish jarayoni bir necha bosqichdan iborat:

• 
  Birinchi bosqichda ovoz raqamlanadi. Keyin raqamlangan ma’lumotlar fizik xajmni kamaytirish maqsadida taxlil etiladi va ko‘rib chiqiladi. Odatda shu bosqichda ortiqcha tanafuslar va fon shovqinlari yo‘qotiladi, xamda jipslashtiriladi.
  
• 
  Ikkinchi bosqichda qabul qilingan ma’lumotlar ketma-ketligi paketlarga bo‘linadi va unga qabul qiluvining manzil-axborot prtokoli, xamda xatolarni tuzatishga doir qo‘shimcha ma’lumotlar qo‘shiladi. Shu vaqtda paketni bevosita tarmoqga uzatilishidan avval, uning tashkil topishi uchun kerakli miqdordagi ma’lumotlarni vaqtincha to‘planishi yuz beradi.
  

IP telefoniya tizimining tuzilish asoslari. IP telefoniya tuzilmasi kommutatsiya paketli tarmoqda multimedia amalga oshirishga muljallangan terminal qurilma, jixozlar va tarmoq xizmatlari tasvirini o‘z ichiga olgan. N.323 standartidagi terminal qurilmasi va tarmoq jiщozlari mavjud vaqt ko‘lamida ma’lumotlarni, so‘zlarni va video axbrotlarni uzatishi mumkin.N.323 terminali shaxsiy kompyuterlar bilan ulanishi yoki avtotonom qurilma sifatida amalga oshirilishi mumkin. So‘z almashinuv ta’minoti – N.323 standartidagi qurilma uchun majburiy vazifadir.
N.323 tavsiyasida 4 ta birikma keltirilgan:

• 
  terminal;
  
• 
  makon nazoratchisi (Gatekeeper);
  
• 
  yo‘lak;
  
• 
  ko‘p nuqtali konferentsiyalarni boshqarish qurilmasi.
  

N.323 terminali boshqa N.323 terminallar yo‘lak yoki ko‘p nuqtali konerentsiyalarni qurilmasi bilan birga щarakat qilib mavjud vaqt ko‘lamida jo‘natmalarni uzatishi va qabul qilishi mumkin bo‘lgan tarmoqdagi yakun nuqtalar sifatida gavdalanadi. Yuqoridagi vazifalarni ta’minlash uchun terminal o‘z ichiga quyidagilarni qamrab oladi.

• 
  audio qurilmalar (mikrofon, akustika tizimi, telefon miksheri, akustik exolarni pasaytirish tizimi)
  
• 
  video qurilmalar (monitor, videokamera)
  
• 
  tarmoq interfeys qurilmasi
  
• 
  foydalanuvchining interfeysi
  

Konferentsiyalarni boshqarish serveri (MSU- Multipoint Control Unit) uch va undan ortiq N.323terminallari aloqasini ta’minlaydi. Konferentsiyada ishtirok etayotgan barcha terminallar MSU bilan bog‘lanish o‘rnatadi.Server ko‘pgina manzillarga yo‘llanilishi kerak bo‘lgan konferentsiya zaxiralarini boshqaradi, ovoz,videoni ko‘rib chiqadi, audio va video oqimini aniqlaydi. N.323 tuzilmasi doirasida ko‘p nuqtali konferentsiyalarni boshqarish tizimi o‘rnatilishi bo‘yicha ikkita yondoshuv bor:

1. 
   Ko‘p nuqtali konferentsiyani markazlashgan holda boshqarish
   
2. 
   Ko‘p nuqtali konferentsiyani markazlashmagan holda boshqarish