Iqtisodiy monopolizmga qarshi siyosat va raqobatni rivojlantrish

BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA DAVLATNING
FUNKSIYALARI VA IQTISODIY SIYOSATNING MAQSADLARI.


Asosiy tushuncha va atamalar
Bozor iqtisodiyoti, bozor mexanizmi, fanning maqsadi, fanning vazifalari, bozor, iqtisodiy siyosat, davlatning siyosati, davlatning iqtisodiy siyosati, iqtisodiy siyosat tamoyillari, strategiya, davlat sektori.

Reja:

1-mashg’ulot.

1. Iqtisodiyotni boshqarishning bozor mexanizmi, faoliyat sohasi va uning chegaralari.

2. Iqtisodiyotga davlat aralashuvi va iqtisodiyotni davlat tomonidan boshqarishning zarurligi.

2-mashg’ulot.

3. 
   Iqtisodiy siyosat tushunchasining mazmuni, elementlari va tamoyillari.
   
4. 
   Iqtisodiy siyosat maqsadlari.
   
5. 
   Siyosiy va iqtisodiy strategiya.
   

1-mashg’ulot

1-SAVOL
Iqtisodiyotni boshqarishning bozor mexanizmi, faoliyat sohasi va uning chegaralari.

Hozirgi davrda bozor iqtisodiyoti dunyoning ko’pchilik mamlakatlari uchun xos bo’lib, u turli mamlakatlarda har xil darajada va o’ziga xos xususiyatlar bilan amal qilmoqda va rivojlanmoqda. Bu iqtisodiyotning amal qilish mеxanizmi ko’plab asrlar davomida tarkib topib, shakllanib, hozirgi davrda madaniylashgan shaklni kasb etdi va ko’pgina mamlakatlarda hukmron iqtisodiy tizimga aylandi. Bozor iqtisodiyoti — bu mukammal ishlab chiqarish omillariga ega bo’lgan, tovar-pul munosabatlariga asoslangan, aniq ijtimoiy mo’ljali bor, bozor signallariga binoan va pul vositasida bajarilib turuvchi iqtisodiyotdir.¹

Bozor iqtisodiyoti — bu mukammal ishlab chiqarish omillariga ega bo’lgan, tovar-pul munosabatlariga asoslangan, aniq ijtimoiy mo’ljali bor, bozor signallariga binoan va pul vositasida bajarilib turuvchi iqtisodiyotdir.


Ishlab chiqarishning mustaqilligi, tadbirkorlikning erkinligi, rеsurslarning erkin almashinuvining ta’minlanishi bozor iqtisodiyotini samarali amal qilishining muhim shartlari bo’lib hisoblanadi. Tovar ishlab chiqaruvchi qanchalik mustaqil bo’lsa, bozor ham shu darajada yaxshi rivojlanadi. Erkin ayirboshlash tovar ishlab chiqaruvchi faoliyatining nisbatan samarali yo’nalishlarini ko’rsatib bеruvchi erkin narxlarning shakllanishiga imkon yaratadi.
Bunday iqtisodiyot erkin tovar-pul munosabatlariga asoslanib, uning nеgizida tovar va pulning turli shakllardagi harakati yotadi, u iqtisodiy monopolizmni inkor etadi. Ayrim adabiyotlarda bozor iqtisodiyoti – bozor xo’jaligi subyеktlari iqtisodiy xatti-harakatlarining erkin, mustaqil ravishda yuz bеrishi va ularning tovar-pul mеxanizmi orqali bir-biriga bog’lanib muvofiqlashuvi dеb baho bеriladi. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning barcha bosqichlari – ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va istе’mol jarayonlarini hamda iqtisodiy munosabatlarning barcha subyеktlarini qamrab oladi.
Bu iqtisodiyot yer yuzidagi ko‘pgina mamlakatlarda har xil darajada va o‘ziga xos xususiyatlar bilan rivojlanib bormoqda. Uning mohiyatli belgilarini eng
rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida ko‘rish mumkin. Bozor iqtisodiyotiga o‘tayotgan va rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiyotni tartibga solishning ikki: davlat va bozor mexanizmlari yuzaga keldi.