"iqtisodiyot "fakulteti "iqtisodiyot nazariyasi" kafedrasi

Yalpi milliy maxsulot
(
YaMM
)- millliy xo
ʻ
jaliklarda bir yil davomida 
vujudga keltirilgan va bevosita iste
ʼ
molchilarga borib tushishi mumkin bo
ʻ
lgan 
tayyor prirovard maxsulot va xizmatlarning bozor bahosidagi qiymatidan iborat 
bo
ʻ
ladi. 
YaMM milliy 
Iqtisodiyotda
2
yil davomida ishlab chiqarilgan barcha pirovard 
mahsulot (xizmatlar) ning 
bozor
3
baxolaridagi summasi. Joriy yilda ishlab 
chiqilgan barcha mahsulotlar sotilmasligi mumkin, ularning bir qismi zaxiralarni 
to
ʻ
ldiradi. Ya
ʼ
ni YAMM xajmini xisoblab topishda zaxiralarning xar qanday o
ʻ
sishi 
hisobga olinishi zarur, chunki YaMM yordamida joriy yildagi barcha maxsulotlar 
(sotilgan yoki sotilmagan) hisobga olinadi. 
Milliy ishlab chiqarishning yalpi xajmini to
ʻ
gri hisoblab chiqarish uchun, 
mazkur yilda ishlab chiqarilgan barcha mahsulot va xizmatlar bir marta xisobga 
olinishi zarur. YaMM xajmini topishda sotilgan va qayta sotilgan maxsulotlarni 
ko
ʻ
p marta xisobga olishlarni bartaraf qilish uchun, xalq xo
ʻ
jaligining barcha
tarmoqlarida yaratilgan qo
ʻ
shilgan qiymatlar yig
ʻ
indisini olinadi. 
Yalpi milliy mahsulot
(DAROMAD) — (YAMM yoki YAMD) 
mamlakatning ma
ʼ
lum muddat (odatda, oy, kvartal, yil) ichida umumiy iqtisodiy 
faoliyatini tavsiflovchi yakuniy makroiqtisodiy ko
ʻ
rsatkichlaridan biri. YAMM 
davlatning bozor narxlarida ifodalangan barcha birlamchi daromadlari (ularning 
mamlakat hududida yoki uning tashqarisida ishlab chiqarish omillari tufayli yuzaga 
kelishidan qat
ʼ
i nazar) jami yig
ʻ
indisini ko
ʻ
rsatadi. YAMM milliy hisoblar tizimi 
asosida hisoblanadi. 
Hozirgi zamon jahon iqtisodiyotida mamlakatlar o
ʻ
rtasida kapital 
harakatchanligi darajasi g
ʻ
oyat yuqori. Natijada bir mamlakat kapitalining 
qandaydir bir qismidan chet elda foydalaniladi. Ayni paytda esa mamlakatning 
ba
ʼ
zi aktivlari (korxonalar, ko
ʻ
chmas mulklar, qimmatli qog
ʻ
ozlar) xorijiy fuqarolar 

---

10 
va firmalar (norezidentlar)ning egaligida bo
ʻ
ladi. Norezidentlar o
ʻ
z mulklaridan 
olgan daromadlarining bir qismini vatanlariga o
ʻ
tkazib turishlari natijasida yalpi 
ichki mahsulot miqsori bilan tegishli mamlakat ixtiyoridagi amaldagi yalpi 
daromad (YAMM) miqdori bir-biriga teng kelmay qoladi. Shu bois YAMM 
hajmini to
ʻ
g
ʻ
ri aniqlash uchun yalpi ichki mahsulotga mamlakatga uning chet 
ellardagi o
ʻ
z fuqarolari mulkidan tushgan daromadlar bilan mamlakatdan chiqib 
ketgan chet elliklar daromadlari o
ʻ
rtasidagi farqni qo
ʻ
shish kerak. Chet eddagi 
mulklardan tushgan daromadlar saldosi ijobiy bo
ʻ
lsa YAMM hajmi yalpi ichki 
mahsulotdan ko
ʻ
p, aksincha holatda kam bo
ʻ
ladi.
1
https://hozir.org/reja-kirish-yalpi-milliy-mahsulotning-mazmuni-tarkibiy-
qismlar.html#2._Yalpi_ichki_mahsulot._Yalpi_ichki_maxsulot_va_uni_hisoblash_usullari
1
https://uz.wikipedia.org/wiki/Iqtisodiyot
2
https://uz.wikipedia.org/wiki/Bozor
3

---

11