Iqtisodiyot nazariyasidan reja savollariga javoblar Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Talab qonuni

2.Taklif tushunchasi .Taklif qonuni.Taklifga tasir qiluvchi omillar.

Taklif , ishlab chiqaruvchilarning narxning har bir darajasida tovar

yoki xizmatlarning bozorga sotishga chiqariladigan miqdoridir. Narx

o‘zgarishi bilan sotishga chiqariladigan mahsulot miqdori ham o‘zgarishi sababli

taklifning bir qator muqobil variantlari mavjud bo‘ladi.

Taklif har xil narxlarda sotishga qancha miqdorda mahsulot chiqarilishini

ko‘rsatadi. Narxning oshishi bilan shunga mos ravishda sotishga chiqariladigan

tovar (taklif) miqdori ham ortadi, narxning tushishi bilan taklif hajmi qisqaradi. Bu

o’zaro, to’g’ridan- to’g’ri bog’liqlik taklif qonuni deyiladi. Ishlab chiqaruvchi uchun narxning oshishi rag‘batlantiruvchi vazifani bajaradi.

Narx darajasi va taklif miqdori o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlikni

ko‘rsatuvchi jadvaldagi ma‘lumotlarni grafikda ifodalab, taklif egri chizig‘ini

tasvirlash mumkin. 1. Resurslarning narxi. Ishlab chiqarish xarajatlari va taklif o‘rtasida

mustahkam o‘zaro bog‘liqlik mavjud. Resurs narxlarining pasayishi ishlab

chiqarish xarajatlarini kamaytiradi va taklifni oshiradi. Aksincha, resurslarga

narxning o‘sishi ishlab chiqarish xarajatlarini oshiradi va taklifni qisqartiradi.

Masalan, mineral o‘g‘itlar narxining pasayishi bug‘doy taklifini oshiradi,

yomg‘irlatib sug‘orish xarajatlarining oshishi makkajo‘xori doni taklifini

qisqartiradi.

2. Ishlab chiqarish texnologiyasi. Texnologiyalarning takomillashuvi

mahsulot birligini ancha samarali ishlab chiqarishga imkon beradi. Resurslarning

mavjud narxida ishlab chiqarish xarajatlari kamayadi va taklif ko‘payadi. Masalan,

paxta zararkunandalariga qarshi kurashishning ancha samarali biologik usullarning

yaratilishi paxta tolasining miqdorini va sifatini, binobarin taklifini oshiradi.

3. Soliqlar va dotatsiyalar darajasi. Ko‘pchilik soliqlar ishlab chiqarish

xarajatlari tarkibiga kiradi. Shu sababli soliqlarning oshishi ishlab chiqarish

xarajatlarini oshiradi va taklifni qisqartiradi. Masalan, import tovarlarga boj to‘-

lovlarining oshishi uning taklifini qisqartiradi. Aksincha, davlat qandaydir tovar

ishlab chiqarish yoki biror sohaga subsidiya bersa, bu amalda xarajatlarni

kamaytiradi va uning taklifini oshiradi.

4. Boshqa tovar narxi. Boshqa tovarlar narxining o‘zgarishi ham mazkur

tovar taklifini o‘zgartiradi. Masalan, qo‘y go‘shti narxining pasayishi mol go‘shti

taklifini oshiradi. Aksincha, mol go‘shti narxining tushishi qo‘y go‘shti taklifini

oshiradi.

5. Narx o’zgarishining kutilishi. Kelgusida mahsulot narxi o‘zgarishining

kutilishi ham ishlab chiqaruvchining bugungi kundagi bozorga mahsulot etkazib

berish xohishiga ta‘sir ko‘rsatishi mumkin. Masalan, kelajakda neft narxining

keskin pasayishining kutilishi neftning taklifini kamaytiradi.

6. Ishlab chiqaruvchilar (sotuvchilar) soni. Tovar ishlab chiqaruvchilar

qanchalik ko‘p bo‘lsa, taklif qilinadigan mahsulot miqdori shunchalik ko‘p bo‘ladi.

Tarmoqdagi ishlab chiqaruvchilar soni ortib borishi taklifni ko‘paytiradi, chunki

tovar ishlab chiqarish ko‘payadi.