Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar 11-sinf Davlat va huquq asoslari fani darsligi asosida 14-mavzu

Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar

11-sinf Davlat va huquq asoslari fani darsligi asosida 14-mavzu

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etishi

Davlat iste’molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan teng muhofaza etilishini kafolatlashi alohida qayd etiladi.

Shu bilan birga xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat himoyasida deb belgilab qo‘yilgan.

Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlarga o‘zgalar mulkini talon-taroj qilish bilan bog‘liq bo‘lgan va bo‘lmagan jinoyatlar, iqtisodiyot asoslariga qarshi jinoyatlar, xo‘jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar

Tadbirkorlik faoliyatiga to‘sqinlik qilish, qonunga xilof ravishda aralashish bilan bog‘liq jinoyatlar hamda xo‘jalik yurituvchi subyektlarning huquqlari va qonuniy manfaatlariga tajovuz qiladigan boshqa jinoyatlar kiradi.

O‘zgalar mulkini talon-taroj qilish.

Talon-taroj qilish – bu birovning mulkini o‘zining yoki boshqa shaxslarning foydasi uchun, mulkdorga yoki ushbu
mulkning boshqa egasiga zarar keltirib, qonunga zid va
haq to‘lamay undirishdir.

Obyektiv tomondan talon-taroj qilish o‘zganing mulkini qonunga xilof ravishda, tekinga o‘zi yoki boshqa shaxs foydasi uchun olishda ifodalanadi.

O‘zbekiston Respublikasi jinoyat to‘g‘risidagi qonunlari talon-taroj qilish bilan bog‘liq jinoyatlarga javobgarlikni belgilashda uning qaysi usulda sodir etilganligiga ko‘ra ajratadi.

O‘zganing mulkini talon-taroj qilishning tugallangan vaqti talon-taroj qilishning shakliga bog‘liq bo‘ladi.

Talon-taroj qilish subyektiv tomondan to‘g‘ri qasd bilan sodir etiladi. Motivi – g‘arazgo‘ylik.

Talonchilikning ijtimoiy xavfliligi shundan iboratki, bunda jinoyatchi mulkka tajovuz ochiqdan ochiq, shu bilan birga o‘rnatilgan tartibni, huquqiy va axloqiy qoidalarni va jamiyat qadriyatlarini mensimaslik bilan amalga oshiriladi.

Obyektiv tomondan talonchilik o‘zganing mulkini oshkora talon-taroj qilishda ifodalanadi.

O‘zganing mulkini yashirin ravishda talon-taroj qilish yoki o‘g‘rilik iqtisodiyot sohasidagi eng keng tarqalgan jinoyatlardan biridir.

Soxta bankrotlik jinoyati ham to‘g‘ri qasd bilan sodir etiladi.

Bu jinoyat xo‘jalik yurituvchi subyektning o‘z majburiyatlarini iqtisodiy jihatdan bajara olmasligi haqida bila turib, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan e’lon berishi kreditorlarga ko‘p miqdorda zarar yetkazilishda ifodalanadi.

Soliqlar yoki boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lashdan bo‘yin tovlash jinoyati foyda (daromad) yoki soliq solinadigan boshqa obyektlarni qasddan yashirishda, kamaytirib ko‘rsatishda, shuningdek davlat tomonidan belgilangan soliqlarni yoki boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lashdan qasddan bo‘yin tovlashda ifodalanadi

Soliq

Savol va topshiriqlar:

1. Berilgan vaziyatlarni tahlil qiling. Ularning o‘xshash va o‘ziga xos tomonlarini aniqlang.

2. Ulardagi jinoyatlarning belgilarini, obyekti va subyektini, obyektiv va subyektiv tomonlarini aniqlang.

3. Bu voqealarning jamiyat rivojiga qanday ta’siri bor? Ularning oldini olish mumkinmidi?