Қирғиз либоси

Қирғиз либоси

Қадимда қирғизлар кўчманчиликда турмуш кечирган. Қирғизларнинг
урф–одатлари ва анъаналари кўчманчи ҳаёт тарзида шаклланган. Ўтовлар кўчманчи бўлиб яшашда қўл келган. Бир жойга кўчиб ўтганда ўтов қуриш кўнгилга яқин тантана ҳиссини уйғотган. Ана шундан ўтов қуриш ва унга кўчиб ўтиш расми пайдо бўлган. Ўтовга кириб яшашгача бир неча маросим ва тантаналар ўтказилган (1–расм). Қадимда кўчманчи қавмларнинг урф–одатига кўра, эгасининг насл–насаби, нуфузидан келиб чиқиб, ўтовлар қурилган. Ўтовга кираверишдан чап томони эр жак – эркакларники ҳисобланган. Эркаклар чап томонга ўзларига хос ашёлар, яъни ов қуроли, от қамчинини осиб қўйган. Ўтовнинг кираверишдан ўнг томонини эса эпчи жак – аёллар эгаллаган, демак, бу томон уларга тегишли саналган. Ўнг томонда сандиқ, кийим–кечак, озиқ–овқат турган, ошхона бўлган.Одатда ўзига тўқ одамларнинг бир нечталаб катта ва кичик ўтовлари бўлган.Кичик ўтов ашхана–уй – ошхонадан иборат бўлиб, бу ерда идиш–товоқ ва озиқ–овқат сақланган. Яна вақтинчалик, омонат ўтов – мейман–уй, яъни меҳмонхона ҳам бўлган. Кейин бойнинг иккинчи ва учинчи хотинлари учун ҳам махсус ўтовлар барпо этилган. Янги турмуш қурган ўғилларга ҳам ўтов берилган. Жамиятдаги табақалар қатламига кўра, авом халқ ўтови бой одамларникидан ўтовининг безалишида фарқ қилган. Вақтлар ўтиб, қирғизлар ўтроқ ҳаёт кечира бошлади.
Эркаклар либоси. Кўйлак билан иштон – қирғиз эркакларининг ичкикийими. Эркаклар кўйлаги кўпроқ туникани эслатади, узунлиги белдан пастга тушади ва енглари узун, қўл панжаларини ёпиб туради.Кементай – кенг, астарсиз кигиз тўн. Яна кементай астари қавилган тўн ҳам бўлиши мумкин. Кементай тикилган матосига қараб, пашайи тон (пошшойи тўн), кымкап тон (кимхоб тўн), зарбарак тон (зар тўн) деб номланади. Кементай чўпонларни ёмғирли ва совуқ кунларда нам–совуқдан сақлаган. Қадимда ўзига тўқ, бадавлат қирғизлар сербезак, оқ рангли кементай кийган. Қишда кементай устидан қўй терисидан тикилган пўстин кийилган.Эркакларнинг устки кийими Эркакларнинг яна бир узун устки кийими – чапан (чопон), деб аталган (2 – расм). Кўчага чопонсиз чиқиш мумкин бўлмаган. Бу беодоблик саналган.Қадимда чопонлар ичига пахта, туя жуни солиб қавилган. Авраси бахмал,мовут чит–духоба, астари мата (мато) ёки читдан қилинган.
Чопонларнинг найгут чапан, каптама чапан деган бир неча турлари бўлган. Улар этник кўриниши жиҳатидан бир–биридан фарқ қилган.