Ishlab chiqarish xarajatlari shavkatova Laylo

ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI

Shavkatova Laylo

Reja:

• Qiymat o’lchovi:Qanday xarajatlar axamiyatli?
• Qisqa muddatli oraliqdagi xarajatlar.
• Uzoq muddatli oraliqdahi xarajatlar.
• Qisqa va uzoq muddatli oraliqdagi xarajatlar egri chiziqlari.

Ishlab chiqarish xarajatlari-
Korxonaning ishlab chiqarish maqsadida ishlab chiqarish resurslarini sotib olishga qilgan pul sarfi.
Ishlab chiqarish xarajatlarini quydagicha turkumlash mumkin:
1. Mazmuniga ko’ra:
- iqtisodiy xarajatlar.
- buxgalteriya yondashuviga ko’ra xarajatlar.
2. Mahsulot hajmini o’zgarishiga nisbatan:
- o’zgaruvchan xarajatlar.
- o’zgarmas xarajatlar.
3. Jalb qilinadigan ishlab chiqarish resurslari manbaiga ko’ra:
- ichki xarajatlar.
- tashqi xarajatlar.
4. Davr oralig’iga ko’ra:
- qisqa muddatli xarajatlar.
- uzoq muddatli xarajatlar.

Firmaning umumiy ishlab chiqarish,moliyaviy va boshqa faoliyatlar natijasida yuzaga keladigan xarajatlar

Mahsulot tannarxiga kiritilgan xarajatlar
Davr xarajatlar
Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar
Favqulotda zararlar
Ishlab chiqarish xarajatlari bevosita ishlab chiqarish jarayonini
amalga oshirish bilan bog’liq quydagi xarajatlardan tashkil topadi
Bevosita moddiy
material xarajatlari
Mehnatga xaq to’lash
Ishlab chiqarishga
taluqli ustama xarajat
Noishlab chiqarish xarajatlar tarkibiga
Mahsulotni sotib olish bilan bog’liq
Boshqaruv xarajatlar
Boshqa operatsion
Favqulotda zararlar
Moliyaviy faoliyat bo’yisha

Ўзгармас (доимий) харажатлар (Total Fixed Costs (TFC)) - бу қисқа муддатли оралиқда маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмаган ҳолда амалга ошириладиган харажатлар саналади (маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми ошса ҳам, камайса ҳам ўзгармайдиган харажатлар).

Ўзгармас (доимий) харажатлар (Total Fixed Costs (TFC)) - бу қисқа муддатли оралиқда маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмаган ҳолда амалга ошириладиган харажатлар саналади (маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми ошса ҳам, камайса ҳам ўзгармайдиган харажатлар).

Бинодан, техникадан, иншоотлардан, ишлаб чиқариш ускуналаридан фойдаланиш билан боғлиқ харажатлар
Суғурта харажатлари
Ижара ҳақи
Эксплуатация харажатлари
Маъмурий харажатлар
Ўзгарувчан харажатлар
(Total Variable Costs (TVC)) - маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлган харажатлар, яъни маҳсулот ҳажми ошганда ёки камайганда ўзгарадиган харажатлар. Ўзгарувчан харажатларга,, киради
Ишчиларнинг иш ҳақи
Хомашё, ёқилғи ва энергия
Бутловчи ва ёрдамчи материалларга бўлган харажатлар
Умумий харажатлар (TC - Total Costs)
TC=TFC + TVC
Қисқа муддатли даврда (SR, Short Run) фирма иқтисодий вазият ўзгаришларига мослашиш учун барча омиллар сарфини ўзгартириш имкониятига эга бўлмайди, яъни бунга вақт оралиғи қисқалиги имкон бермайди. Масалан: ишчи кучи, хомашё, материаллар, бутловчи ва эҳтиёт қисмлар ва бошқалар)
Қисқа муддатли даврда харажатлар сарфини ўлчаш ва таҳлил этиш учун ўртача ва чекли харажатлар- дан фойдаланамиз.
Ўртача ўзгармас харажатлар (AFC - Average Fixed Costs) - бир бирлик маҳсулотга тўғри келадиган ўзгармас харажат бўлиб, у қуйидагича аниқланади:

• AFC= TFC/ Q

Ўртача ўзгарувчан харажатлар (AVC - Average Variable Costs) - ишлаб чиқарилган бир бирлик маҳсулотга тўғри келадиган ўзгарувчан харажатлар бўлиб, у ўзгарувчан харажат миқдорини ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига бўлиш орқали аниқланади:
AVC= TVC/ Q

Узоқ муддатли давр (LR, Long Run) - фирманинг иқтисодий вазият ўзгаришларига мослашиши учун барча ишлаб чиқариш омиллари сарфини ўзгартириши имкониятини таъминлашга етарли бўлган вақт оралиғини акс эттиради.

Фирманинг ишлаб чиқариш кўлами ошиб борганда ўртача харажатларнинг (АТС) пасайиб боришига бир қатор омиллар таъсир кўрсатади:

• Ресурсларни интенсив ихтисослаштириш ва меҳнат тақсимоти эвазига барча ресурслардан фойдаланиш унумдорлигини ошириш.
• 2. Ишлаб чиқариш қувватларини тўлиқ ишга солиш ва катта ҳажмдаги капитални қоллашдан кўриладиган самара.
• 3. Қўшимча ва ёндош маҳсулотлар ишлаб чиқариш орқали маҳсулот турларини диверсификация- лашдан олинадиган ютуқ.
• 4. Фан-техника ютуқлари, замонавий ва унумдорлиги юқори инновацион технологияларни кенг қўллаш имконияти.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!