Izika fani o`qituvchisi ning 6 –sinfida o`tkazilgan Mavzu: «Jismlarning issiqlikdan kengayishi»

G azlarning issiqlikdan kengayishini o`rganish tajribasini o`tkazaylik:

B uning uchun bir kolbani olib, uning ham og`ziga naychasi bor tiqin o`rnataylik. Naycha uchini suvga tiqib, kolbani ushlagan holda ozroq siypalab turamiz. Shunda naycha uchidan suvga havo pufakchalari chiqa boshlaganini ko`ramiz. Bunga sabab kolba qo`l harorati va ishqalash natijasida ajralgan issiqlik tufayli ichidagi havosi bilan birga isiydi. Isigan gaz kengayib pufakcha shaklida chiqib ketadi. ( kolbani qizdirishda sham yoki quruq yoqilg`idan ham foydalanish mumkin). Kolba bo`g`izini shtativga o`rnatib shu holda qoldirilsa, birozdan so`ng naychadan suv yuqoriga ko`tarilganligini ko`rish mumkin. Sababi sovuganda kolbadagi havo siqiladi.

Agar biroz dami kamaygan koptokni quyosh nurida qo`yilsa koptok taranglashadi, buning sababi havoning issiqlikdan kengayishi natijasi hisoblanadi.

Shunday qilib, moddalar (qattiq, suyuq va gazsimon) issiqlikdan kengayadi, sovuqlikdan torayadi. Bu hodisaning sababi oldingi mavzuda aytilgan molekulyar harakatdir. Moddalarning bu xossasidan turmush va texnikada keng foydalaniladi.

Masalan: Temir yo`l relslarini o`rnatishda ularni bir-biriga jips tegmaydigan qilib o`rnatiladi. Elektr o`tkazuvchi simlarni ustunlarga yoz kunida biroz osiltirib o`rnatiladi. Qishda torayish evaziga uzilib ketmasligi uchun shunday qilinadi.

S hisha stakanlarga issiq suvni birdaniga quyib bo`lmaydi. Chunki, uning ichki qismi issiqlikdan tez kengayadi. Tashqarisi esa kengayib ulgurmaydi. Shu sababli stakan sinib ketadi.