Joba: Quramında efir maylar bolǵan dárilik ósimlikler hám ónimler

1. Sırtqı — ekzogen organlar ósimlikler sırtında bolıp, epidermal toqıma ústine jaylasqan.

2. Ishki — endogen organlar epidermal toqımalar astında jaylasqan.

Efir mayları óndiriwshi ekzogen organlarǵa bez siyaqli daqlar, bezli túkler hám arnawlı bóz kiredi.

Ádetde bezsiman daqlar guldin’ taj japirag’inda bolıp, olar islep shıǵarǵan maylar epidermal toqımanıń ústindegi kutikula qabatı astında toplandı. Nátiyjede az muǵdarda efir mayi toplantuǵın hám mikroskop astındaǵına kóriw múmkin bo'lgan daqlar payda boladı.

Geyde ósimliklerdiń japıraq, baldaq hám gúl qo'rg'aninda ushraytuǵın túklerdiń bezli basshalari boladı. Bul boshchaiar efir moyi óndirisi múmkin. Sol sebepli bunday túkler efir moyi óndiriwshi bezli túkler dep ataladı.

Efir mayi óndiriwshi bóz ekzogen organlardıń eń quramalıı esaplanadı. Ádetde olar poya, japıraq hám gúl qo'rg'on (dógerek) larining epidermal toqıması ústine ayaqshaları járdeminde jaylasqan boladı. Ayaqshaları bir yamasa bir neshe qısqa kletkalardan, boshchalari bolsa efir moyi óndiriwshi 4— 12 hám odan artıq kletkalardan dúzilgen, efir mayları kutikula qabatı astına tóplanǵanlıǵı ushın bóz kóbinese so'rg'ich formasında boladı. Efir moyi islep shıǵaratuǵın bóz labguldoshlar hám quramalıguldoshlar shańaraǵına kiretuǵın ósimliklerde ásirese kóp. Bunday bózni mikroskop astında jalpız, marmarak japıraq-larida, romashka gulida kóriw múmkin.

Efir mayları ajıratıp shıǵarıwshı hám jıynawshı endogen organlarǵa may toplantuǵın jerler, kanalshalar, may jolları hám de túbir hám túbir baldaqtin’ epidermis penen yamasa probka toqımaları astında bir-eki qatar bolıp jaylasqan kletkalar kiredi. Bunday kletkalar efir mayi islep shıǵaradı jáne onı saqlaydı.

Efir mayi toplantuǵın jerler shar yamasa uzin formada bolıp, ósimlikler japirag’inda hám gul japirag’inda, qabıg’inda, aǵash bóleginde hám de mıywe qabıqında ushraydı.

Efir mayi toplantuǵın jerlar ósimlik shólkemlerinde túrli usıllar menen payda boladı. Ósimlik toqımaları kletkalarinin’ qısılıwı nátiyjesinde boslıq payda boladı. Keyininen onıń shetlerinde efir mayi islep shıǵaratuǵın kletkalar payda bolıp, olar may jıynalatuǵın orindı ónim etedi. Bul usıl sxizogen tipi dep ataladı. Geyde toqımalarda aldın islep shıǵarılǵan bir tamshı efir moyi óz átirapındaǵı kletkalardı eritip, boslıq payda etedi.

Nátiyjede bul boslıq ortalıǵında efir mayi ajıratıwshı kletkalar payda bolıp, olar may jıynalatuǵın jaydı payda etedi. Bul usıl lizogen tipi dep ataladı. Ádetde ósimliklerde bul eki usıldıń toqımalarında uliwmalasritiwinan sxizolizogen tipinde ónim bo'lg’an efir mayi toplantuǵın jaylardı kóbirek ushıratıw múmkin. Bul halda kletkalardıń siqilib payda etgen boslig'ida payda bo’lg’an efir mayi átirapındaǵı qalǵan kletkalardıda eritib, may jıynalatuǵın orindı payda etedi.

Kanalshalar hám efir mayi jollarına formasın ózgertirgen (uzınlasqan ) may jıynalatuǵın orinlar dep qaraw múmkin. Olardıń diywalların ishinde bolǵanında may ajratatuǵın kletkalar jaylasqan. Bul kletkalardıń kelip shıǵıwı da efir moyi toplantuǵın orinlardıń payda bolıwına uqsas bolıwı múmkin.