Kasalliklari

Toshlarning turlari

Toshlarning kattakichikligi har xil bo'lishi mumkin. Qovukda kattaligi bola

mushtidek yirik toshlar bo'lishi mumkin, lekin qum zarralaridek mayda toshlar

xam bo'ladi. Kasallikni qanday o'tishi toshning katta kichikligiga bog'lik.

masligini aytib ketish kerak. Odamdagi toshjuda yirik bo'lishi va kishi buni

bilmasligi ham mumkin. Bunday holda odam toshni olib yuraveradiyu, lekin kasal

bo'lib hisoblanmaydi. Toshlarning shakli juda har xil: sharsimon, sigara

ko'rinishida, tut mevasiga o'xshash va hokazo. Tosh so'riladigan bo'lsa,

halqasimon shaklga kirib qolishi, yarim oy, qum donalari ko'rinishida bo'lishi

mumkin.

a aralash toshlar, bxolesterinli toshlar, vmayda pigmentli toshlar.

Siydik yo'llarida kimyoviy tarkibi har xil bo'ladigan toshlar uchraydi. Siydik

kislotasidan hosil bo'ladigan silliq sariq toshlar uratlar, kaltsiy fosfatdan iborat

gipsdek opioq fosfatlar, kaltsiy oksalatdan iborat oksalatlar shular jumlasidandir.

Oksalatlar yuzasi notekis, g'adirbudir bo'lib, ko'rinishdan tut mevasini eslatadi.

Ulaming notekis yuzasini qon pigmenti qoplaydi, shuning natijasida ular gungurt,

qo'ng'ir tusga kirib qoladi. O't yo'llarida toshlaming quyidagi turlari uchraydi: 1)

odatda yakka bo'ladigan, ko'kimtir sariq rangli engil sof xolesterin toshlar, bular

sigara ko'rinishida bo'lib, alangaga tutilganida suyuqlanadi; 2) maydamayda, ko'p

bo'ladigan, to'q. yashil rangli, salga uvalanadigan yumshoq pigmentli toshlar;

3) asosi xolesterindan iborat bo'lib, pigmentohak qatlamlari bilan o'ralib turadigan

aralash toshlar.Toshlar chiqarish yo'llarini bekitib qo'yib, ularning o'zi turgan

joyidan yuqori qismi cho'zilib ketishiga sabab bo'lishi mumkin. Bu narsa o't

yo'llarida o't pufagi istishosi yoki sariq kasalligiga, buyrakda esa gidronefroz deb

aytiladigan hodisaga olib keladi. Boshqa organlar: me'da osti bezi, so'lak

bezlarining chiqarish yo'llarida, ichak, bronxlar, bodomcha bezlar, tanglay

chetlari, venalarning ichi va boshqalarda xam toshlar paydo bo'lishi mumkin.

Lekin ular siydik va o't yo'llaridagiga qaraganda juda ham kam bo'ladi. Klinik

manzarasi toshning harakatchanligiga bog'liq. Tosh o'z o'rnidan ko'chib, chiqarish

yo'liga o'tib qolganida u, ayniqsa yuzasi notekis, g'adir-budir bo'lsa, shu joyda

spazm boshlanishiga sabyab bo'ladi. Ana shuaday spazmjuda qattiq og'riq bilan

birga davom etadi (jigar, buyrak sanchiqi).

1

'

Nekroz

Nekroz tirik organizm. to'qimasi yoki organidan bir qismining

o'lishi, qalok bo'lishidir. Nekroz boshlanganida to'qima yoki organ o'sha

qismining hayot faoliyati badar to'xtaydi. Nekroz alteratsiyaning so'nggi va

qaytmas bosqichi bo'lib, nekrobiozdan, ya'ni to'qimadagi qaytmas, chuqur

o'zgarishlardan keyin boshlanadi. Uzoq vaqtdan beri davom etib kelayotgan

nekrobiozni patobioz deb aytiladi. Masalan, ko'pdan beri bitmay kelayotgan

yaralar, odam umuman ozibto'zib ketgan mahallarda, innervatsiya va qon

aylanishi izdan chiqqanida yuzaga keladigan va ha deganda bitavermaydigan

jarohatlar patobiotik holatlar jumlasiga kiradi

Nekrobioz holatiga tushib qolgan to'qimalarda ulaming regeneratsiyaga layoqati

buzilgan bo'ladi. Shu bilan birga nekrobiotik va nekrotikjarayonlaming

fiziologiya va biologiyada odatdagicha, normal hodisa ekanligini aytib o'tish

kerak. Ma'lumki, tirik sistemalar o'zining rivojlanish davrida tinmay o'z- o'zidan

emirilib, o'z- o'zidan tiklanib turadi. Chunonchi, badan terisi, hazm, nafas va

siydik-tanosil y o'llari qoplovchi epiteliysining hujayralari tinmay o'lib,

regeneratsiyalanib turadi. Og'iz bo'shliqi epiteliysining yuzasidagina besh minut

davomida 500 mingtaga yaqin, o'lik hujayralar ko'chib tushib turadi. Etiologiyasi.

Nekrozni keltirib chiqaradigan sabablar ikkita asosiy guruhga bo'linadi: ekzogen

va endogen sabablar. Nekrozning ekzogen sabablariga mexanik shikast, ya'ni

travma, haddan tashqari yuqori yoki past harorat, elektr toki, ionlashtiruvchi

nurlar, kislota, ishqorlar, og'ir metallar tuzlari, mikroorganizmlaming ta'siri kiradi.

Nekrozning endogen sabablari qon aylanishining buzilishiga olib keladigan

jarayonlar, shuningdek neyrogumoral, allergik va metabolik tusdagi

o'zgarishlardan iborat bo'lishi mumkin.

Tasnifi. Nekrozga

sabab

bo'la

oladigan

omillaming

xiliga

qarab

nekrozning

quyidagi asosiy turlari tafovut qilinadi: 1) travmatik, ya'ni shikastlanishga aloqador

nekroz, 2) toksik, 3) trofonevrotik, 4) allergik, 5) tomirlarga aloqador nekroz.

Travmatik nekroz odamning shikastlanib qolishi, ya'ni fizik, elektrik yoki

mexanik travmaga uchrashi natijasida boshlanishi mumkin. Masalan, odam badani

yuqori kuchlanishli elektr o'tkazgich liniyaga tekkanida, yuqori va past harorat

yoki kontsentrlangan kislota va ishqorlar ta'sir qilganda to'qimalari nekrozga

(koagulyatsiya va kuyib, ko'mirga aylanish darajasigacha borib etadigan

nekrozga) uchrashi mumkin.