Kasbiy tayyorgarlik jarayonida umum ta'lim, umum kasbiy va ixtisoslik o'quv predmetlarning alaqodorligi mundarija: kirish I bob kasbiy tayyorgarlik jarayonida umum ta'lim

Kurs ishini maqsadi va vazifalari: Kasbıy tayyorgarlık jarayonıda umum ta'lım , umum kasbıy va ıxtısoslık o'quv predmetlarnıng alaqodorlıgı
-kasbiy ta'lim mutaxasisliklarini tayyorlashda nazariy va amaliy bilimlarni rejalashtirish
- kasb hunar ta'lim tizimi va jarayoni
-o'quv ustaxonasida daesni tashkil etish va o'tkazish
-Kasbiy talimda pedagogik innavatsiyalar
-Innavatsion texnologiyalar haqida tushuncha
-Ochiq darslarni o'tkazish va darslarni tahlil qilish
-O'qitish jarayonida talabalarning mustaqil fikrlash qobiliyatlarini oshirish yo'llari
Kurs ishini obyekti: Kasbiy ta’lim
Kurs ishini hajmi: Kirish, Ikki bob, To’rtta bob, Xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.


I Bob Kasbıy tayyorgarlık jarayonıda umum ta'lım
1.2 Umum kasbiy va ixtisoslik o'quv predmetlarning alaqodorligi
Oliy Majlisning 1997 yil 29 avgustda bo‘lib o‘tgan IX sessiyasida muhokama etilib, qabul qilingan, hayotimizni hal etuvchi muhim masalalar qatorida ta’limtarbiya tizimini tubdan o‘zgartirish, uni yangi zamon talabi darajasiga ko‘tarish, barkamol avlodimiz kelajagiga daxldor bo‘lgan qonunlar - «Ta’lim to‘g`risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni izchil amalga oshirish jarayonida Kadrlar tayyorlash milliy modeli shakllantirildi. Uning asosiy tarkibiy kismlari kuyidagnlardan iboratdir: Shaxs; Davlat va jamiyat; Uzluksiz ta’lim; Fan; Ishlab chiqarish. Mazkur milliy modelning asosiy elementlaridan biri bo‘lgan uzluksiz ta’lim ijodkor, ijtimoiy faol, ma’naviy boy shaxs shakllanishi va yuqori malakali raqobatbordosh kadrlar ildam tayyorlanishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi. Kadrlar tayyorlash milliy modelining o‘ziga xos xususiyati mustaqil ravishdagi to‘kkiz yillik umumiy o‘rta hamda uch yillik o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini joriy etishdan iboratdir. Bu yangi o‘quv maskanlarida mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirish bir tomondan o‘qituvchi maxoratiga boshliq bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘quv yurtini zamonaviy texnika bilan ta’minlanganligiga bog`lik. Kasb-hunar kolleji muxandis-pedagog xodimlari oldiga tayyorlanadigan malakali ishchi kadrlarda ilmiy dunyoqarashni, mehnatga ijodiy munosabatni tarkib toptirish, ularda yo`qsak mehnat intizomi va madaniyatni, jamoa oldiga burch xis tuyg`ularini tarbiyalash vazifasini quyadi. Bu vazifalarni bajarish ishlab chiqarishda yangi texnika va texnologiyadan foydalana oladigan oqori malakali ishchilarni etishtirish demakdir. maqsad va vazifalari” boyicha ma’lumotlari 4-bosqich: Mustahkamlash 1. Tushunchalarni sxema va jadvallarda ifodalang. 2.Sxema va jadvallarning muhokamasi 1.Guruh ishi 2.Taqdimot 15 min 10 min 5-bosqich: Dars yakuni 1. Guruhlar ishini xulosalari 2. Mavzu boyicha savol – javob o’tkazish Guruhni baholash 1 min 6 min KASBIY TA’LIM METODIKASI 13 Mazkur vazifani muvoffaqiyatli xal qilishda muxandis- pedagoglarning fan va texnika sohasidagi yutuqlaridan muttasil foydalana bilishlari, o‘quv jarayonida ilg`or pedagogik va ishlab chiqarish ta’limi tajribalarini tadbiq eta olishlari katta ahamiyatga ega. Oqorida ko‘rsatib o‘tilgan vazifalarni xal qilishda ―Kasb-ta`limi metodikasi‖ fani katta ahamiyat kasb etadi. Ta’lim olish qobiliyatlarini yuksaltirish dasturining maqsad va usullari Ta’lim olish qobiliyatlarini yuksaltirish dasturining umumiy maqsadi Valun shahridagi Kalarado universiteti o‘qish va o‘rganish tizimini yaxshilashdir. Bu dastur o‘qituvchilarga talabalarni o‘qitish uchun yordam berish maqsadi nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda ishlaydi. Dastur o‘qituvchilarni ta’lim berishning aniqlangan usullar qismini o‘z ichiga oluvchi usullari va tushunchalarini bog‘laydi. Guruh mashg‘ulotlarida ”O‘qish va o‘qitish jarayonlarida xilma-xillik” ni joriy etish uchun o‘qish va o‘qitish metodikalarini (yuqori malakali qator o‘quv seminarlar, simpoziumlar ma’ruzachisi )ni taxlil qilish taklifini kiritish. Ta’lim beruvchilar uchun alohida ”Maslahat bo‘lim”lari ajratish (Faculty Consultation Services). Quydagi yaratilgan dastur tadbiq etish yosh pedagoglar uchun katta yordam beradi1 . Kasb ta’limiga bo‘lgan e’tiborning ortib borayotganligini quyidagilar bilan izohlash mumkin: 1. Ta’lim islohatlari natijasida gimnaziya, litsey, kollej va boshqa turdagi yangi o‘quv muassasalarining shakllantirilishi va rivojlantirilishi; 2. Oliy o‘quv yurtlarida kasb ta’limini tashkil qilish, alohida bo‘lim va fakultetlarning tashkil etilishi; 3. Kasb pedagogikasining boshqa fanlar bilan yanada jipsroq bog‘lanib borishi, istiqbolda amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan, bilim sohalari tutashuvida yangi konsepsiya va nazariyalarning yuzaga kelishi; 4. Kasb ta’limi muassasalarining aholiga ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish turlarining ortib borishi, o‘z bazasida tayyor mahsulot ishlab chiqarish va unga xizmat ko‘rsatishni yo‘lga qo‘yishi, mehnatni tashkil qilishning ilg‘or shakllarini joriy etishi va boshqalar. O‘qitish va o‘zlashtirish xaqida umumiy tushuncha Malumki ta’lim berish – insonparvarlik san’ati, mahorati hisoblanadi. Ko‘pgina kuzatuvchilar ma’lum o‘quv rejasi yoki mashg‘ulot rejasida, tadqiqotlarda, darsliklarga tayangan holda ta’lim berishni juda muqaddas ekanligi xaqida ko‘p marotaba ta’kidlaydilar. Ta’lim berish birinchi navbatdaxar doyim 1 Getting Started: Idea Book on Pedagogy for New Faculty. Faculty Teaching Excellence Program UNIVERSITY OF COLORADO BOULDER Office of Academic Affairs 2008. p.65. KASBIY TA’LIM METODIKASI 14 ta’lim oluvchilar va ularni rivojlanishiga qaratilmog‘i lozim. SHundagina biz xar kun o‘zimizlan mashg‘ulot jarayonidan amalga oshiradigan operatsiyalarimiz “tadabalarimning rivojlanishi uchun yordam beradimi ?, men qanday rivojlantirishni bilaman ? va qanday ko‘rsatgichlarda rivojlantirishni xoxlayman ?” shunda bu kabi svollarga javoblarni topi orqali ushbu jarayonda darsliklarni tanlash, dasturni loyhalash, tadqiqotni taqdim etish, munozaralarni amalga oshirish samarador bo‘ladi. Bizning yuqoridagirivojlanish xaqidagi fikrimizga ba’zilar qo‘shilmasligi va qilgan ishlarimizni samarasiz deb topishi mumkin. Bizdarga pedagog sifatida bu kabi muammolarni echimini torishda doimo talabaning erishgan natijalarini o‘z kriteriyalarimiz asosida taqqoslab borishimiz muhimdir2 .. Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyil ko‘yidagilardan iborat: • ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi; • ta’limning uzluksizligi va izchilligi; • umumiy o‘rta, shuningdek o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi; • o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yo`nalishi: akademiy litsey yoki kasbhunar kollejida o‘qiishni tanlashning ixtiyoriyligi; • ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; • davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning xamma uchun ochikligi; • ta’lim dasturlarini tan KASBIY TA’LIM METODIKASI 15 • Bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy bilimlarni shakllantirishning pedagogik va axborot texnologiyasini asoslash. Kasb ta`limi fanlarini o‘qitish metodikasi fanini o‘zlashtirgan talaba: o‘qitishning didaktik qonunlari va tamoyillarini, ta’lim-tarbiya berishning nazariyasi va amaliyotini. o‘qitishning zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini, ta’lim jarayonini tashkil etishning turli usul va shakllarini, jumladan ma’ruza o‘qishni. amaliy mashg`ulotlarni o‘tkazishni, talabalar mustaqil bilim oliisharini tashkil etishni, malakaviy bitiruv ishlariga rahbarlik qilishni, ta’lim jarayoiida o‘qitishning texnik vositalari va axborot texnologiyalarini ko‘llash ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak. Fanning maqsadi -«Kasb ta’limi metodikasi» fanini o‘rganIshning maqsadi talabalarni kasbiy pedagogik tayyorgarlik ta’lim sohasini 5140900 «Kasb ta’limi» yo`nalishi ta’lim sohalari bo‘yicha ta’lim olayotgan bakalavrlarda kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining ta’limi va tarbiyasi jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni echa olishida hamda ularning texnologiya va ishlab chiqarish ta’limi darslarini olib borishiga yordam beradigan metodik bilim, ko‘nikma vamalakalarini shakllantirishdir,talabalarda kasbiy ta’lim metodikasining terminalogik tushunish apparatini shakllantirish; ta’limni tashkil qilish shakllari, maqsadi va vazifalarini loyihalash bo‘yicha ko‘nikma va malakalarni shakllantirish;ta’lim jarayonining tashkil etilganligini tahlil qilish va uni samarali baholay bilish;kasbiy ta’lim yo`nalishi bakalavrlarining metodik ishlari tizimi bo‘yicha tushunchalarni hosil qilish jarayonida o‘quvchilar faoliyatini tashkil etish va uni boshqarishni loyihalay olish bo‘yicha malakalarni shakllantirish. Kasb-ta`limi metodikasi fanini o‘qitishga qo‘yiladigan talablar Hozirgi paytda oliy va ta’lim muasasalari va kasb-hunar kollejlarida maxsus fanlar o‘qitish metodikasi, o‘qitish jarayonida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo‘llash, o‘quv uslubiy ta’minot muammolariga qaratilgan bir necha diqqatga sazovar ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, kasb-hunar kollejlari tizimini takomillashtirish hamda ularning o‘quv tarbiya jarayoniga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni tadbiq etish maqsadida xorijiy mamlakatlarning etuk mutaxasislari va malakali pedagoglari ishtirokida seminarlar, ilmiy- amaliy anjumanlar o‘tkazildmoqda. Kasb-hunar pedagogikasi umumiy pedagogikaninng bir sohasi bo‘lib, u tarbiya, ta’lim, o‘qitish haqida qator nazariy va amaliy ma’lumotlar beradi. Kasbiy pedagogika sanoat, ishlab chiqarish va mexnat pedagogikasiga oid masalalar bilan shug`ullanadi. Kasb-hunar ta’limi pedagogikasi bir necha bo‘limlarga bo‘linib, bu bo‘limlarda kasbiy pedagogikaning asoslari va muxim masalalarini, ya’ni kasb hunar ta’limi yo`nalishlari, mexnat pedagogikasi, kasb-hunar didaktikasi kabi masalalarni qamrab oladi. SHuningdek ularda, kasb –hunar tarbiyasining ijtimoiy psixologik shart-sharoiti, kasb-hunar ta’limi nazariyasi va kasb-hunar ta’limi KASBIY TA’LIM METODIKASI 16 huquqi o‘rganiladi. Har bir o‘quv fani o‘qitish sohasi, o‘rgatishning vazifalari, mazmuni, metodlari va tahshkiliy ko‘rinishi haqidagi fan ma’lumotlari asosida qurilgan fan bu- metodika deb ataladi. Kasb-ta`limi metodikasi fanini o‘qitishning tashkiliy ko‘rinishlari xar tomonlama kamol topgan, texnikadan ma’lumoti bo‘lgan ishchilar tayyorlash masalasi avvalo o‘qitish jarayonida hal qilinadi. O‘qitish jarayoni pedagogikaning va u rahbarlik qilayotgan o‘quvchilarning bilim, o‘quv hamda malaka tizimini ongli ravishda puxta o‘zlashtirishga qaratilgan izchil harakatlari majmuidan iborat. Kasb-hunar kollejlaridagi ta’lim olayotgan o‘quvchilar shaxsini shakllantirishning, ularning aqliy va jismoniy kamol toptirishning, umumiy hamda kasbiy bilim berishning eng muxim vositalaridir. Kasbiy ta`lim fanlarining o‘qitish asosiy talablariga quyidagilar kiradi: 1. O‘quvchilarning ongliligi oshirish. 2. O‘quvchilarni shahsiy hususiyatlarini hisobga olish. 3. O‘quvchilar faolligini oshirish. 4. Bilim ko‘nikma va malakalarini o‘zlashtirishini puhtaligini nazorat qilish 1. Didaktik reduksiyadan foydalanish. 2. O‘qitishning tizimliligini va izchililigini oshirish. 3. Namunalardan foydalanish. 4. O‘qitishning tushunarli bo‘lishini tashkillashtirish. 5. O‘qitishning tarbiyalovchi harakteridan foydalanish. 6. Ilmiylik 7. Ko‘rgazmalilik 8. O‘qitishda nazariya bilan amaliyotning bog‘liqligini tushuntira olish talab qilinadi. O‘qituvchi yuqori talablarni qo‘llagandagina o‘quvchilar bilimi yahshiroq chuqurroq bo‘ladi va mavzuni eslab qoladi, hamda unga bo‘lgan qiziqishi ortadi. Istiqlolga erishgan mamlakatimizda so‘z borayotgan o‘zgarishlar ta’lim tizimi mazmunini davr nuqtai nazaridan yangilashni taqazo etmoqda. Bunday yangilanish O‘zbekiston Respublikasining Ta’lim to‘g`risidagi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosida amalga oshirilmoqda. Jumladan, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ asosida shakllantirilayotgan uzluksiz ta’lim tizimida kasb ta’limiga alohida o‘rin berilishi natijasi sifatida kasbhunar kollejlari va litseylarini tizimi shakllandi. Kasbiy pedagogika jahon miqyosida tan olingan eng ilg`or metodlar va yo`nalishlar bilan boyib bormoqda. Bugungi kunda o‘zining keng tadbiqini kutib yotgan, fanning boshqa sohalari bilan KASBIY TA’LIM METODIKASI 17 bog`liq ravishda ishlab chiqilgan yangi kontseptsiyalar va nazariyalar rivojlantirilmoqda. Kasbiy ta’lim uzoq davrlar mobaynida har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashga yo`naltirib boradi, biroq ushbu tadbir bitiruvchilarning kasbiy mahoratini shakllanish darajasini pasayishi hisobiga amalga oshirildi. Bu holat kasbiy mahoratni va layoqatni oshirish, insonning butun umri davomida o‘zi bilimini takomillashtirib borish va o‘z-o‘zini tarbiyalash ehtiyojini oshirishga xizmat qilmas edi. Respublikamiz ta’lim tizimdagi islohatlar natijasida kasbiy ta’lim ishchi kasblariga maxsus tayyorlash masalasiga, ta’lim oluvchi shaxsida kasbiy mahorat va layoqat sifatlarini shakllantirishga alohida e’tibor berilmoqda. Ta’lim islohatlari natijasida litsey, kollej va boshqa shu turdagi yangi turdagi o‘quv muassasalarining shakllantirilishi va rivojlanishi; Oliy o‘quv yurtlarida kasb ta’limini tashkil qilish alohida bo‘lim fakultetlarning tashkil etilishi; kasbiy pedagogikaning boshqa fanlar bilan yanada jipsroq bog`lanib borshi, istiqbolda amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan, bilim sohalari tutashuvda yangi kontseptsiya va nazariyalarning yuzaga kelishi; kasb ta’lim muassasalarining aholiga ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish turlarining ortib borishi, o‘z bazasida tayyor mahsulot ishlab chiqarish va ung xizmat ko‘rsatishni yo`lga qo‘yishi, mehnatni tashkil qilishning ilg`or shakllarini joriy etish va boshqalar. O‘quvchilarda umumta’lim va malakaviylikni o‘zaro bog`liqlik asosi. Hozirgi vaqtda pedagogik ilmda nazariy uch ko‘rinishdagi o‘zaro bog`liqlik ilgari surilmoqda: 1-ko‘rinishdagi o‘zaro bog`liqlik. Bir ob’ektni turli xil fanlarda o‘rganish. 2-ko‘rinishdagi o‘zaro bog`liqlik. Bir ilmiy metodni turli xil o‘quv fanlarida o‘rganish. 3-ko‘rinishdagi o‘zaro bog`liqlik. Bir qonunni turli fanlarda isbotini topish. Keng malakali ishchi-mutaxassisni modeli quyidagi ko‘rinishda tuzilishi mumkin: Prognoztik – oldindan bilish va ish rivojini xarakterlash. bu maqsadda maxsus ruxsat etilgan va tasdiqlangan hujjatlarni keng foydalaniladi. Malakaviy – texnik mazmuniga qo‘yiladigan talablar. Ishchilarni malakaviy tayyorlashda ishlab chiqilgan talab va mazmun. Oldindan tashkillangan ma’lumotlar modelda qayd qilinib ilmiy tanlangan holda ishchini malakasini oshirishga imkon beradi. Kasbiy pedagogikaning qonun-qoidalarini yaxshi o‘zlashtirish kasbiy o‘qishning ayrim metodologik muammolarini hal qilishni engillashtiradi. Istiklolga erishgan mamlakatimizda yuz berayotgan tub uzgarishlar ta’limi tizimi mazmunini davr nuktai nazaridan yangilashni takazo etmokda. Bunday KASBIY TA’LIM METODIKASI 18 yangilanish Uzbekiston Respublikasining «Ta’lim tugrisida»gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida amalga oshirilmokda . Jumladan, «Kadrlar tayyorlash milli dasturi» asosida shakillantirilayotgan uzluksiz ta’lim tizimida kasb ta’limiga aloxida urin berilishi natijasi sifatida kasbhunar kollejlari va litseylarining tizimi shakllandi. Kasbiy pedagogika jaxon mikyosida tan olingan eng ilgor metodlar va yunalishlar bilan boyib bormokda. Bugungi kunda uzining keng tadbikini kutib yotgan, fanning boshka sohalari bilan boglik ravishda ishlab chikilgan yangi kontseptsiyalar va nazariyalar rivojlantirilmokda. Kasbiy ta’lim uzok davirlar mobaynida xar tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashga yunaltirib borildi, birok ushbu tadbir Bitiruvchilarning kasbiy maxoratini shakillanish darajasini pasayishi xisobiga amalga oshirildi. Bu xolat kasbiy maxoratni va layokatni oshirish, insonning butun umri davomida uzi bilimini takomillashtirib borish va uz-uzini tarbiyalash extiyojini oshirishga xizmat kilmas edi. Respublikamiz ta’lim tizimdagi islohotlar natijasida kasbiy ta’lim ishchi kasblariga maxsus tayorlash masalasiga, talim oluvchi shaxsida kasbiy maxorat va layokat sifatlarini shakllantirishga aloxida e’tibor berilmoqda. Kasbiy ta’lim muassasalarining axoliga ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish turlarining ortib borishi, uz bazasida tayyor maxsulot ishlab chiqarish va unga xizmat ko‘rsatishni yulga kuyishi; mehnatni tashkil qilishning ilgor shakillarining joriy etishi va boshkalar. Zamonaviy sharoitda malakala mutaxasis tayyorlashda ishlab chiqarishning ilmiy asoslarini o‘rganishga katta e’tibor berish kerak. Ayniqsa, ishlab chiqarishga oid bulgan umumiy umumtexnologiyani xam o‘rganishga chukur tushunishga kumaklashuviga olib kelishi zarur. O‘quv reja va dasturlarni tuzishda metodga asoslanib maksadgu muvofikdir. Bunda o‘quv jarayon umumiydan shaxsiyga karab yunalgan bulib, bunda ishlab chiqarishning texnologik asoslarini o‘rganishdan - maxsus bilim, kunikma va malakalarni jamlashga, ma’lum mehnat va o‘rganishga o‘tish demakkdir. Bunday vaziyatdan ta’limning natijasi - malakasi mutaxasis tayyorlash jarayoni bu va moddiy yoki loyiq xarajatlar kamligi bilan ifodalanadi.