Kimyo Kislotalar с kuchli kuchsiz Asoslar

• Mavzu: Tuzlar gidrolizi
• O‘qituvchi: Tursunov Shohjahon

• Kimyo

• Kislotalar

• С

• kuchli

• kuchsiz

• Asoslar

• kuchli

• kuchsiz

• HI HBr HCI
• H 2SO4
• HNO3 HCIO4 HMnO4
• H 2CrO4

• HF H2CO3 H2SiO3
• H2S HNO2 H2SO3
• H3PO4
• Organik kislotalar

• Erimaydigan
• asoslar
• Aminlar
• NH3

• Ishqorlar
• Ca(OH)2
• Sr(OH)2

gidroliz – yunoncha so’zdan olingan bo’lib hydro – suv, lysis – parchalayman.

• gidroliz – yunoncha so’zdan olingan bo’lib hydro – suv, lysis – parchalayman.
• tuzlarning dissotsiatlanishidan hosil bo’lgan ionlarni suv bilan o’zaro ta’sirlashuvidan kuchsiz elektrolitning hosil bo’lishi gidroliz deb ataladi.

• Gidrolizning harakatlantiruvchi kuchi ionlarning suv bilan o’zaro ta’siridir →
• kuchsiz elektrolit («ion bilan bog'lash»)

Gidrolizga ta’sir etuvchi omillar

Gidrolizga ta’sir etuvchi omillar	Gidroliz reaksiyasini tezlashtiradi	Gidroliz reaksiyasini sekinlashtiradi
Eritmaning konsentratsiyasi	Konsentratsiyani kamaytirish ya’ni suv qo‘shish	Konsentratsiyani oshirish ya’ni suvni bug‘latish
Harorat	Haroratni ko‘tarish	Haroratni kamaytirish
Eritmaning muhiti	Eritma muhitiga nisbatan teskari muhitga ega bo‘lgan modda qo‘shish	Eritma muhitiga mos modda qo‘shish

• Gidrolizga ta’sir etuvchi omillar

• AYRIM TUZLARNING SUVDAGI ERITMASINING INDIKATORLARGA MUNOSABATI

Tuzlarning eritmalari	Tuz eritmalarining indikatorlarga ta’siri
	Lakmus	Fenolftalein	Metil zarg‘aldog‘i
Kaliy nitrat (pH=7)	Rangi o‘zgarmaydi	Rangi o‘zgarmaydi	Rangi o‘zgarmaydi
Alyuminiy nitrat (pH<7)	Qizaradi	Rangi o‘zgarmaydi	Pushti
Natriy karbonat (pH>7)	Ko‘karadi	To‘q qizil	Sariq

• Eritmalar

• AICI 3

• HCI

• K2CO3

• KOH

• NaCI

• Universal indikator

• Н2О

• Tuzlarning toifalanishi
• (kelib chiqishi bo’yicha)

• kislota

• asos

• tuz

• suv

• +

• =

• +

• kuchli

• kuchsiz

• kuchli

• kuchsiz

• I kuchli kislota va kuchli asosdan

• II kuchli kislota va kuchsiz asosdan

• III kuchsiz kislota va kuchli asosdan

• IV kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan

• Hosil bo’lgan

• Gidroliz
• kation bo’yicha (Katm+)

• рН <7, kislotali muhit

• АI3+ CI3

• AI(OH)3
• kuchsiz
• asos

• HCI
• kuchli
• kislotа

• AI3+
• asosiy ion

• Qisqartirilgan ionli
• tenglama

• AI3+ + H+OH- ↔ AIOH2+ + H+

• To’liq ionli tenglama

• AI3+ + HOH + 3CI- ↔ AIOH2+ + H+ + 3CI-

• 3.Umumiy
• (molekulyar)
• tenglama

• AICI3 + HOH ↔AIOHCI2 + HCI

• Katm+ + H+OH- ↔ KatOH(m-1)+ + H+

• AICI3 → AI3+ +3CI-

• Gidroliz
• anion bo’yicha (Ann-)

• Na2 CO32-

• NaOH
• kuchli
• asos

• Н2СО3
• kuchsiz
• kislota

• СО32-
• asosiy ion

• 1. Qisqartirilgan ionli
• tenglama

• CO32- + H+OH- ↔ HCO3 + OH-

• 2. To’liq ionli tenglama

• CO32- + HOH + 2Na+ ↔ HCO3- + OH- + 2Na+

• 3.Umumiy
• (molekulyar)
• tenglama

• Na2CO3 + HOH ↔ NaHCO3 + NaOH

• pH >7, ishqoriy muhit

• Ann- + H+OH- ↔ HAn(n-1)- + OH-

• Na2CO3 → 2Na+ + CO32-

• Gidroliz
• kation va anion bo’yicha (to’liq gidroliz)

• 2AICI3 + 3Na2CO3 = AI2 (CO3)3 + 6NaCI

• AI(OH)3↓
• kuchsiz
• asos

• H2CO3
• kuchsiz
• kislota

• H2O

• CO2↑

• 2AICI3 + 3Na2CO3+3Н2 О= 2AI(ОН)3+3CO2 + 6NaCI

• pH = 7, neytral muhit

• Tuzlar gidrolizi

• qaytariladigan

• qaytarib
• bo’lmaydigan

• kation
• bo’yicha

• anion
• bo’yicha

• Меn+

• { II-tur tuzlar}

• Асm-

• { III-tur tuzlar }

• kation
• bo’yicha

• anion
• bo’yicha

• va

• { IV-tur tuzlar }

• FeSO4

• Na2CO3

• AI2S3

• 1. «kuchli» ion tuz eritmasi muhitini aniqlaydi.
• 2. «kuchsiz» ion gidroliz jarayonini belgilaydi va asosiy ioni hisoblanadi.
• gidroliz turi:
• 3. «kation bo’yicha» va «anion bo’yicha» gidroliz – qaytarib bo’lmaydigan jarayon.
• 4. faqat eriydigan tuzlar gidrolizlanadi.

• QOIDALAR

Tuz gidroliz tenglamalarini tayyorlash algoritmi

• 1.Tuzning eruvchanlik jadvaliga muvofiq tekshiring.
• 2.Tuz hosil qilish uchun asos va kislota qanchalik kuchli ekanligini aniqlang.
• 3. Tuzning dissotsiatsiyalanish tenglamasini tuzing, "kuchsiz" ionni aniqlang.
• 4. Qisqa ionli tenglamani yozing ("kuchsiz" ion uchun)
• 5. Eritmaning muhitini (jumladan pH), indikatorlar rangini aniqlang.
• 6. To'liq ionli va umumiy (molekulyar) tenglamani tuzing.

Gidrolizning «o’ziga xosliklari»

• AgNO3 gidrolizga uchramaydi

• NaH2PO4 - kislotali muhit
• yomon – H2PO4- + H2O ↔ H3PO4 + ОН- yaxshi – H2PO4- ↔ H+ + HPO42-

• Na 2HPO4 – ishqoriy muhit
• yomon - HPO42- ↔ H+ + PO43-
• yaxshi - HPO42- + H2O ↔ H2PO4- + ОН-

• 2CuSO4 + 2Na2CO3 + H2O = (CuOH)2CO3 + CO2 + 2Na2 SO4

• YODDA TUTING !!!

• Gidrolizning ahamiyati

• Sovun va boshqa yuvish vositalari ishqoriy muhit hosil qilganligi
• sababli tozalaydi : С17Н35СООNa + H2O  C17H35COOH + NaOH

• Fotografiya eritmasi ishqoriy muhit hosil qilganligi sababli, unda foto hosil bo’ladi Na2CO3, Na4B2O7

• Tibbiyotda oshqozon gastritida ichimlik sodasi NaHCO3
• kislotalilikni kamaytirish uchun foydalaniladi.

• Tuproqning ishqoriyligini kamaytirib, kislotaliligini oshirish
• uchun (NH4)2SO4 o’g’itidan foydalaniladi.

• Nа2НРО4 natriy gidroortofosfat qon va og’iz bo’shligidagi gomeostaz
• (neytral muhit) ni ta’minlaydi.

Tuzlarning suvli eritmasidagi lakmus rangini ko’rsating

	qizil	pushti	ko’k
Na2SO4
ZnSO4
Ba(NO2)2
C15H31COOK
MgCI2
Ca(NO3)2
CH3NH3CI

• +

• +

• +

• +

• +

• +

• +

	Kation bo’yicha	Anion bo’yicha	Kation va anion bo’yicha	Gidroliz ketmaydi
NaCl
K3(PO4)
MgCO3
Cr(NO3)
Na2SiO3
BaCl2
HCOOK

• +

• +

• +

• +

• +

• +

• +

• Gidroliz turini aniqlang

tuzlarning suvli eritmasidagi reaksiya muhitini ko’rsating

Tuzlar	Kislotali	Ishqoriy	neytral
NaCI
FeSO4
Sr(NO3)2
CH3COONa
NH4CI
C6H5OK
NaH2PO4

• +

• +

• +

• +

• +

• +

• +

• Gidrolizga uchramaydigan tuzlarni toping, sababini tushuntiring

• BaSO4

• Cu(NO3)2

• AgNO3

• K2SiO3

• KCl

• Qaysi tuz kation va anion bo’yicha gidrolizlanadi ?

• ВаCl2

• Cr2S3

• CuI2

• KNO2

tuzlarning suvli eritmalarining reaksiya muhitini aniqlang

• NaNO3

• K2S

• Na2SiO3

• 5.

• NH4NO3

• LiNO3

• NaClO4

• 4.

• KMnO4

• KI

• K3PO 4

• 3.

• Na2SO3

• FeCl3

• CuSO4

• 2.

• KCl

• NaNO2

• Li2SO4

• 1.

• III qator

• II qator

• I qator

• №

• N

• К

• I

• N

• I

• I

• Н

• N

• К

• I

• N

• I

• N

• К

• N

• N - neytral; к – kislotali; I - ishqoriy

• N

moslikni toping:

• moslikni toping:
• tuzlar formulasi gidroliz turi
• 1. FeCl2 А. Kation bo’yicha
• 2. Ba(NO3)2 B. anion bo’yicha
• 3. KF V. gidrolizlanmaydi
• 4. Na3PO4

• Javoblar:

• 1А;

• 2V;

• 3B;

• 4B

moslikni toping:

• moslikni toping:
• tuzlar formulasi eritma muhiti
• 1. K2SiO3 А. pH < 7
• 2. LiNO3 B. pH > 7
• 3. CuCl2 V. pH = 7
• 4. NaCl

• Javoblar:

• 1B;

• 2V;

• 3А;

• 4V