Ko‘chirma va o‘zlashtirma gap bo‘yicha o‘tilganlarni takrorlash 9- sinf

108-mashq. Berilgan o’zlashtirma gaplarni ko’chirma gapli qo’shma gaplarga aylantirish mumkinmi? Hosil bo’lgan ko’chirma gapni o’zlashtirma gaplar bilan qiyoslang. Mazmundagi farqli holatlarni tushuntiring.
Namuna
Ko’chirma gapli qo’shma gap:
Qurvonbibi bir nafas tinmasdan, Zebini maqtab: uning dutor chalishi, ashula aytishi, chok tikishi, do’ppi bosishlarini ko’ring, yurish-turishlari, qaddi-qomati, bo’ylari, ko’zlari va qoshlarining chiroyliligini ko’ring, - der edi
O’zlashtirma gap:
1. Qurvonbibi bir nafas tinmasdan, Zebini maqtab gapirar, uning dutor chalishi, ashula aytishi, chok tikishi, do’ppi bosishlarini hikoya qilar, yurish-turishlari, qaddi-qomati, bo’ylari, ko’zlari va qoshlarining chiroyliligini aytardi.
109-mashq. Berilgan ko’chirma gapli qo’shma gaplardagi muallif va ko’chirma gaplarni turli o’rinlarda qo’llab ko’ring. Yuzaga kelayotgan o’zgarishlarni tushuntiring.
Namuna
1. Rais bobo Jo‘rani ko‘rib:- E, nimaga o‘ylanib o‘tiribsan? Kelib, Sodiqboy bilan tanishmaysanmi? Senga aytar edim-ku? – dedi. (Sh. Xolmirzayev).
2. – E, nimaga o‘ylanib o‘tiribsan? – dedi Rais bobo Jo‘rani ko‘rib. – Kelib, bilan tanishmaysanmi? Senga aytar edim-ku? 3. – E, nimaga o‘ylanib o‘tiribsan? Kelib, Sodiqboy bilan tanishmaysanmi? Senga aytar edim-ku? – dedi Rais bobo Jo‘rani ko‘rib.
O’tilgan dars avvalida berilgan rebusni bajarishga harakat qildingizmi.
Sizda ham quyidagi xalq maqoli chiqdimi
Oshing halol bo’lsa, ko’chada ye
Berilgan rasmlardan foydalanib o’zbek xalq maqollarini toping. Har bir rasmda bitta maqol yashiringan.
1. Ko‘chirma gapli qo‘shma gap deb qanday gapga aytiladi?
4. Ko‘chirma gaplar qanday qilib o‘zlashtirma gapga aylantiriladi?
3. O‘zlashtirma gap deb qanday gaplarga aytiladi?
2. Ko‘chirma gapli qo‘shma gap qanday qismlardan tashkil topadi?
Bugungi darsimizda shu savollarga javob topamiz
Diqqat
So‘zlоvchi bа’zаn o‘z nutqidа birоvning gаpini аynаn kеltirаdi.
Birоvning аynаn kеltirilgаn gаpi ko‘chirmа gаp, so‘zlоvchining gаpi esа muаllif gаpi dеyilаdi. Muаllif gаpi vа ko‘chirmа gаpdаn tаshkil tоpgаn qo‘shmа gаpgа ko‘chirmа gаpli qo‘shmа gаp dеyilаdi
Ko’chirma gapli qo’shma qap 2 qismdan iborat
Muallif
Gapi