Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA 
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI 
“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI 
“AXBOROT TEXNOLOGIYALARI” KAFEDRASI 
“Operatsion tizimlar”

fanidan 
4 –labaratoriya ishi. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fan o‘qituvchisi: 
Ibrohimova Z.E.
Topshirdi: Chuliyev Kamronbek 
SAMARQAND _ 2022 

---

Mavzu: Linux yadro modullari bilan ishlash.
Ishdan maqsad: 
Talabalarga Linux operatsion tizimida Ubuntu va uning 
imkoniyatlari haqida ma’lumot berish. Hamda mustaqil operatsion tizim uchun 
sodda scriptlar yozish ko‘nikmasini ortirish. Laboratoriya ishini bajarishda zaruriy 
vositalar va axborot manbalari ta'minoti:

Har bir talaba uchun ishchi stantsiya ajratilgan kompyuter sinfi;

O‘rnatilgan Linux operatsion tizimi; 
Yuklash va ishga tushirish modullari. 
Siz modulni yadroga ikkita buyruq yordamida yuklashingiz mumkin: 
"insmod" va "modprobe", ular bir-biridan bog'liqliklarni hisoblash va qondirish 
qobiliyati bilan farqlanadi. "Insmod" buyrug'i "ko" kengaytmali ma'lum bir faylni 
yuklaydi va agar modul yadroga hali yuklanmagan boshqa modullarga bog'liq 
bo'lsa, buyruq xatoga yo'l qo'yadi va modulni yuklamaydi. "Modprobe" buyrug'i 
faqat modul daraxti bilan ishlaydi va u erdan faqat modul nomi bo'yicha yuklash 
mumkin, fayl nomi bilan emas. Bu ushbu buyruqlar doirasini nazarda tutadi: 
"insmod" yordamida modul fayli fayl tizimidagi ixtiyoriy joydan yuklanadi 
(masalan, foydalanuvchi modullarni tuzgan va yadro daraxtiga o'tkazishdan oldin 
uning ishlashini tekshirishga qaror qilgan. ) va "modprobe" joriy yadro 
versiyasining modul daraxtiga kiritilgan tayyor modullarni yuklash uchun 
ishlatiladi. Misol uchun: # modprobe rt73usb nohwcrypt=0 Ushbu modulni 
"insmod" buyrug'i bilan yuklash quyidagicha bo'ladi: nohwcrypt= 0 esda tutingki, 
"insmod" dan foydalanganda barcha bog'liqliklar qo'lda yuklanishi kerak. Shuning 
uchun bu buyruq asta-sekin "modprobe" buyrug'i bilan almashtiriladi. Linux 
adminstratorlash. Linux adminstratorlash juda keng sohadir va tabiiyki, biz ushbu 
maqolada uni to‘liq yoritib berolmaymiz. Ammo ma'mur oldida paydo bo‘ladigan 
asosiy vazifalarni, xoh server bo‘lsin, xoh uy kompyuterini yoritishga harakat 
qilaylik.
Biz ko‘rib chiqadigan asosiy vazifalar:

Masofaviy kirish;

Tarmoq diagnostikasi;

Tizim resurslarini monitoring qilish;

Xizmat samaradorligini tekshirish;

Jurnallarni ko‘rish;

Dasturiy ta'minotni o‘rnatish.
Biz har bir mavzuni batafsil ko‘rib chiqmaymiz, ehtimol Linux 
adminstratorlashining ba'zi asoslari oldingi xabarlarda batafsilroq muhokama 
qilingan, keyin ularga havola bo‘lishi mumkin. Serverni dastlabki o‘rnatishda 
odatda hech qanday muammo bo‘lmaydi. Siz taniqli boshqaruv panellaridan birini 
ishlatishingiz mumkin, masalan, VestaSP boshqaruv panelidan, bu hamma narsani 
avtomatik ravishda o‘rnatishga va sozlashga imkon beradi, ammo tizim ish 

---

faoliyatini kuzatib borishingiz va fayllarni serverga uzatishingiz kerak. VertualBox 
ishlatish: 

VertualBox ishlatish:
 
VertualBox gakirib bizga kerakli Cintos operatsin tizimini tanlab keyin ungi Run 
qilamiz Strt tugmasini bosib. 

---

root adminlik nick password adminlikka kirish uchun parol terib kirsak Cintos 
operatsion sistemasi ishchi xolatga tayyor bo’ladi.
1.
Operatsion tizimda Tarmoq ulash konfigratsiyasini tekshirish 
2.
service network restart. tarmoq adapterini o’chirib yoqish 

---

3.
pwd - joriy katalogni aniqlash uchun xizmat qiladi. 
4.
date – joriy vaqtni ko’rish uchun ishlatiladi 
5.
help – yordam ko’rsatish menyusini ochib beradi qaysi 

---

6.
df - bizga diskimizdagi bo'sh joyni ko'rsatadi