“Kompyuter Injiniringi” fakulteti “Elektronika va sxemalar” fanidan mustaqil ish mavzu: Gann effekti va ko‘chkili ko‘payish Bajardi

---

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI 
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI 
“Kompyuter Injiniringi” fakulteti 
“Elektronika va sxemalar” fanidan 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu:
Gann effekti va ko‘chkili ko‘payish
Bajardi: 
 
Sotvoldiyev. A
 
Qabul qildi: 
 Jo’rayeva G 
Farg’ona – 2022 

---

Reja: 
 Kirish. 
Asosiy qism: 
1.Gann effekti va Gann diodi 
2. Gann diodining ishlash prinsipi. 
3.Ko’chkili ko’payish va uning sodir bo’lish jarayoni. 
Xulosa. 
Foydalanilgan adabiyotlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Kirish 
Bizga Elektronika fanidan yaxshi ma’lumki yarimo’tkazgichlar bo’lgan diodlar 
bir necha toifalarga bo’linadi. Shubhasiz ulardan biri Gann effektiga ega Gann 
diodidir.Gann diod, shuninGann diodiek, uzatiladigan elektron qurilma (TED) deb ham 
nomlanadi, bu yuqori chastotali elektronikada ishlatiladigan, salbiy qarshilikka ega, ikki 
terminali passiv yarimo'tkazgichli elektron komponentdir. U 1962 yilda fizik J. B. Gann 
tomonidan kashf etilgan "Gann effekti" ga asoslanadi. Undan eng katta foydalanish 
mikroto'lqinlarni yaratish uchun elektron osilatorlarda, masalan, radar tezligi, 
mikroto'lqinli o'rni ma'lumot uzatish uzatgichlari va avtomatik eshik ochish 
moslamalarida qo'llaniladi. Uning ichki tuzilishi boshqa diodlardan farqli o'laroq, u 
faqat N-yarim o'tkazgichli yarimo'tkazgich materialidan iborat, aksariyat diodlar esa P 
va N-nurli mintaqalardan iborat. Shuning uchun u faqat bitta yo'nalishda harakat 
qilmaydi va boshqa diodlar singari o'zgaruvchan tokni to'g'rilay olmaydi, shuning uchun 
ba'zi manbalar diod termini ishlatmaydilar, balki TED ni afzal ko'rishadi. Gann diodida 
uchta mintaqa mavjud: ularning ikkitasi har bir terminalda og'ir N-doped bo'lib, ular 
orasida yupqa qatlamli n-dop material mavjud. Qurilmaga kuchlanish qo'llanilganda, 
elektr gradyan ingichka o'rta qatlam bo'ylab eng katta bo'ladi. Agar kuchlanish 
kuchaytirilsa, avval qatlam orqali o'tadigan oqim kuchayadi, lekin oxir-oqibat, yuqori 
dala qiymatlarida o'rta qatlamning o'tkazuvchanlik xususiyatlari o'zgarib, uning 
qarshiligini oshiradi va oqimning pasayishiga olib keladi. Bu Gann diodining joriy 
kuchlanish xarakteristikasi egri chizig'ida manfiy differentsial qarshilikka ega 
bo'lganligini anglatadi, unda qo'llaniladigan kuchlanishning ko'payishi tokning 
pasayishiga olib keladi. Ushbu xususiyat uni kuchaytirishga, radio chastotasi 
kuchaytirgichi sifatida ishlashga yoki DC kuchlanishiga ta'sir qilganda beqaror va 
tebranishga imkon beradi. 
Bundan tashqari yarimo’tkazgichlar bilan bevosita bog’liq bo’lgan ko’chkili 
ko’payish ham elektronika taraqqiyotida muhim o’rin tutadi. Ko'chkili ko’payish - bu 
izolyatsiya qiluvchi va yarimo'tkazuvchi materiallarda yuzaga keladigan hodisa. Bu 
elektr tokini ko'payish shakli bo'lib, u materiallar ichida juda katta oqim o'tkazishga 
imkon beradi, aks holda yaxshi izolyator bo'ladi. Bu elektron ko'chkilarning bir turi. 

---

Elektron ko'chkisi - bu elektr uzatish muhitidagi bir qator erkin elektronlar kuchli 
tezlashuvga duchor bo'lib, keyinchalik boshqa muhitning boshqa atomlari bilan 
to'qnashadi va shu bilan ularni ionlashtiradi (zarba ionlanishi).