Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

Mutloq geoxronologiya
Geologiyada mutloq (astronomik) vaqtning rubrikatsiyasi to g‘ 
jinslari yoshini vaqtning astronomik birliklarida - davomiyligi vaqt 
masshtabida o ‘zgarmas mutloq deb qabul qilingan yillarda 
hisoblashga asoslangan. Tog‘ jinslarining mutloq yoshini aniqlash 
imkoniyati bir qator kimyoviy elementlaming beqaror izotoplari 
radioaktiv parchalanish jarayonini kashf qilinishidan so‘ng vujudga

---

keldi. T og‘ jinslarining mutloq yoshini aniqlash radiometrik usuli 
asosida beqaror izotoplarning radioaktiv parchalanish fizik hodisasi 
yotadi. Mass - spektrometriya usulini mukammallashtirish tog‘ 
jinslarining mutloq yoshini yoppasiga aniqlash imkoniyatini berdi. 
Hozirgi vaqtda bu usul magmatik jinslarning yoshini aniqlashda va 
arxey va proterozoy formasiyalarining yoshini aniqlashda yagona 
usul 
hisoblanadi. 
Radiologik 
usullar 
asosida 
geoxronologik 
shkalaning asosiy tabaqalari - eon, era, davr, epoxa va xatto 
asrlarning boshlanishi va yakuni yoshi va davomiyligi aniqlanadi.
Paleomagnit usuli tog‘ jinslarining hosil bo‘lish vaqtida 
magnitlanish (paleoqutblanish) xususiyatlarini saqlab qolishga 
asoslangan. Janubiy va shimoliy qutblarning hamda magnit maydoni 
kuchlanishi 
ishorasining 
davriy 
almashinib 
turishi 
(magnit 
inversiyasi) tog‘ jinslarida to ‘g ‘ri va teskari magnitlanish holida 
saqlanib qolishi cho‘kindi jinslar yotqiziqlarini planetar miqyosda 
taqqoslash imkoniyatini yaratadi. Ochilm alar va burg‘i quduqlaridan 
olingan tog‘ jinslarining magnit xossalarini o ‘rganish asosida magnit 
anomaliyalarming yoshini aniqlash va graduirovkalash amalga 
oshiriladi. Bu esa kaynozoy va mezozoy uchun tafsiliy, paleozoy 
uchun tarkibiy magnitostratigrafik shkala yaratish imkonini beradi. 
Magnitostratigrafik shkalaning asosiy gradatsiyalari (tabaqalari) 
bo‘lib qutbiylikning intervali, xronasi va superxronasi hisoblanadi.