Kurs loyihasi mavzu: “Farg’ona yog’-moy” aj da unimdorligi 5 t/kun

8. Ishlab chiqarish jarayonining nazorati
8-jadval
№
Jarayon va sinash
jami nomlash
Nima nazorat
qilinadi
Nazorat tezligi
Texnologik
ko‘rsatkich
Sinash usullari
Ishlash
nazoratda
1
2
3
4
5
6
7
1
Rafinatsiya sexida
rafinatsiya tarozi
Rangliligiga
Yog‘ni borligi
muzlatgich
xarorat
Xar bir tortish
Kech 10 qizillik
Yo‘qligi 1-1,5
soat
Laboratoriya
2
Sexda rafinatsiya
Yoki uzun karobka
Yog‘ sarfi va
tushishi
Xar bir tortish
doimiy so‘rish
oldidan
34-45
0
S ni
shkala 50 SI ga
muvofiq
Termometr
Sex
3
Namlangan Yog‘
sovutgich
Xarorat
Kristallizatorli
uzliksiz tushib
turish
+10
0
S +12
0
S
Termometr
Yordamida
Sex
4
Kristalizatorni
bo‘lish 2 va 3 etaj
Xavo xarorati
Sistemani kuzatish +4,5
0
S -55
0
S
Termometr
Yordamida
Sex
5
Filtr presslash
bo‘lishi 1-etaj
Xavo xarorati
Sistemani kuzatish +7
0
S +8
0
S
Termometr
Yordamida
Sex
26

---

6
Kristalizatorlar
nazorati
Qotish darajasi
Sistemada
zaruriyat tufayli 24
soatda 1-2 marta
tekshirish
Tiniqligi doimiy
soatda tekshirish
tiniqligi 6 soat
turgandan so‘ng
Tayyor
Laboratoriya
7
Bakni tushishidagi
salat Yog‘i
Qotish
Xar bir butun
bakdan
6 soat
GOST 
873-01 Laboratoriya
8
Salat Yog‘i uchun
tarozi
Qotish rangi
Kislotalilik soni,
namligi, otstoy
sovun
Xar bir tortishda
Zaruriyat tufayli
10 qizillik
darajasi
GOST 
873-01 Laboratoriya
9
Polmetin filtrpress
Polmetinni erish
nuqtasi
Xar bir tortishda
190 dan past
bo‘lmagan
GOST 
971-01 Laboratoriya
10
Polmetin tarozisi
Erish nuqtasi
kislotali soni
namligi
Xar bir pressni
bo‘shatishdan oldin
Bu qol
Laboratoriya
27

---

11
Polmetin tashqi
baki
Namlik, erish
xarorati, rangi,
tiniqligi, kislota
soni
Sisternaga
Yuklashdan oldin
Namligi 0,5 %
kislota soni 0,4
GOST 
873-01 Laboratoriya
12
Sisternaga
Yuklashda
Namligi,
tiniqligi, kislota
soni, erish va
erish xarorati
Sisternadan proba Bug‘ xos
Bug‘ xom
Laboratoriya
13
Dezodaratsiya
langan Yog‘ uchun
tarozi
Tiniqligi, xidi,
ta’mi
Dezodaratsiya xar
bir tarozida
toortish uchun
Tiniq. xitsiz
Ozgonorentik Sex
14
Dezodaratsiya
langan Yog‘ uchun
Qotish, kislota
soni
Xar bir tortishda
6 soat namlik
0,2-10 qizillik
darajasi
kislotalik soni
0,3
GOST
Laboratoriya
OTK
15
Yog‘ni quyib
qadoqlash
Qotish OTST
kislotalar soni
namlik sovunni
tashqi ko‘rinishi
Sutkasiga o‘rtacha
sinash.
6 soat namlik
0,2-10 qizillik
darajasi
kislotalik soni
0,3
GOST 
873-01 Laboratoriya
OTK
28

---

9. Avtomatlashtirish
KimYo va oziq-ovqat sanoatidagi texnikaning taraqqiyoti katta soxa
xisoblanadi. Bunda sanoat korxonalari ishlab chiqarish jarayoni va agrigatlarni
boshqarish unumdorligini oshirish va takomillashtirish masalalarini axamiyati
yanada oshadi. Bu masalalar sanoat korxonalarining va texnologik jarayonlarning
avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlarini yaratish va ularni joriy etish talab etiladi.
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki avtomatlashgan boshqarish tizimlarini sanoat
korxonalariga joriy etish ishlab chiqarilayotgan maxsulot miqdori 5-7 % oshirish,
zapas, xom ashYo miqdorini 20-25 % qisqartirilgan mablag‘lardan iborat.
Normativni 16-18 % kamaytirishga imkon beradi.\
KimYo va oziq ovqat korxonalarida avtomatlashtirilgan boshqarish
sistemalarini yaratishdan maqsad iqtisodiy masalalarni o‘z ichiga olgan ma’muriy
boshqarish stemasini qurishgina emas balki korxonani optimal takomillashtirish
operativ boshqarish, texnogen kompleks va qurilmalarni ish rengolarini
avtomatlashtirish shuningdek kimYoviy texnologik va biologik jarayonlarni
fazoviy o‘zgarishlarini-bosim, temperatura sarf va boshqalarni rostlash kabi
muammolar yig‘indisini hal etishdir.
Avtomatlashtirish – texnologik jarayonlarni, odamning bevosita texnikani
boshqarishda nazorat o‘lchov priborlari rostlagichlar va boshqa texnikaviy
qurilmalar qo‘llash demakdir.
Texnologik operatsiyalarni berilgan ketma-ketlikda avtomatik ravishda
amalga oshirgan xolda boshqarish obektiga ma’lum ketma-ketlik ta’sir ko‘rsatish
avtomatik boshqarish deyiladi.
29

---

9. AVTOMATLASHTIRISH
 9-jadval
№
Avtomotlashtirish
o‘lchov
ko‘rsatkichlarining
nomlari
Texnologik
sxema
bo‘yichanoieri
Tur
O‘lcham
diapazoni
Aniqlik sinfi
Texnik
xarakteristikasi
1
2
3
4
5
6
7
1
Tarozida Yog‘
temperpturasini o‘lchash
va nazorat qilish
1-1
3-1
1-2
3-2
TSG-710-4TGS
KSM-3
40
0
S dan
Yuqori emas
1,6
Gaz ko‘rsatkichi
Termometr gazli va
o‘zi Yozuvchi
shkalali
Elektron avtomatik
shkala
2
Vakum quritish
apparatida
36-I
37- I
TpG-4
(0-95)
0
S
1,0
Termometr
manometrli
ko‘rsatish shkalasi
3 Sovutgichdan chiqishda
39-1
52-1
TpG-4
45
0
S Yuqori
emas
1,0
Termometr
manometrli
ko‘rsatish shkalasi
4
Kollektirdagi bug‘
bosimini o‘lchash
75-1
OBM 1-160
(4-5)kg/s
2
(0,4-0,5) MPa
1,5
Korpus diametridagi
manometr
30

---

ko‘rsatkichi
5
neytralizatorda
22-1
23-1
OBM 1
(0-3)kg/s
2
(0-0,3) MPa
1,5
6
Vakum quritish
apparatida
36-2
37-2
OBM 1
(0-3)kg/s
2
(0-0,3) MPa
1,5
160 mm shkala (0-
10) kg/s
2
Bo‘linish soni
0,2kg/s
2
7
Yog‘ uzatishda bosim
ish o‘lchami
5-1
11-1
6-1
12-1
29-1
32-1
41-1
53-1
OBM 1
(0-4)kg/s
2
(0-0,4) MPa
(0-4)kg/s
2
(0-0,3) MPa
1,5
8
Ressivirda xavo
bosimini o‘lchash
73-1
OBM 1
(0-0,3) MPa dan
(0-3)kg/s
2
gacha
1,5
Korpus diametridagi
monometr
ko‘rsatkichi 160mm
bo‘linish soni 0,2
kg/s
2
shkala (0-6)
kg/s
2
3 1

---

10. Mexnatni muxofaza qilish
Ishlab chiqarishdagi Yong‘inni oldini olish talablari:
Ishlab chiqarishdagi boshqa inshoatlar, binolar, yo‘llar yong‘inga qarshi
masofalarda joylashtirishda ishlatiladi. Omborni o‘zida aloxida rezervuarlar va
inshoatlar orasida xam yong‘inga qarshi masofalar qoldirishgan.
Ishlab chiqarish teritoriyasida chekish, kerosinli fanarlardan foydalanish,
traktor yoki avtomobil dvigatelni ishga tushirish ularni zapravka qilish taqiqlanadi.
Ishlab chiqarishdagi barcha smborlar yong‘inga qarshi birlamchi o‘t
o‘chirish vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishlari lozim.
Muxofazalovchi elektr tokni ochirish qurilmalari va ularga qo‘yiladigan
talablar:
Ishlab chiqarishdagi xar bir dastgox elektr toki bilan ta’minlangan. Ish
joylaridagi tok o‘tkazish omborlarini ochishiq qolishi ishchilarga shikast etkazishi
mumkin. Shu sababli xar bir dastgox korpusda tok o‘tkazgich orqali erga ulanib
qo‘yishgan..
Elektr dvigatellar, mashina mexanizmlari, transportlar, ularni o‘lchovchi
o‘tkazgichlari muxofaza qobiqlari, tok o‘chirish va saqlovchi qurilmalarga ularni
o‘rnatish va foydalanishda ta’lim talablar qo‘yiladi. Elektr qurilmalarini, elektr
o‘o‘tkazgichlarni muxofaza qobiqlari bilan ta’minlash muxim axamiyatga ega
bo‘lib, ko‘p miqdordagi elektr tokini Yo‘qotishdan saqlaydi.
Qo‘llarni tashqi muxitni zararli faktorlaridan saqlash uchun qo‘lqop va
perchatkalardan foydalaniladi. Ichki nafas olish organlarini tashqi muxit ta’siridan
saqlash uchun protivogaz va rasperatordan foydalaniladi. Ular filtrlovchi xavoni
zararli aralashmalardan saqlaydi va ximoyalaydi.
Sanoat protivogazlari qanday muxitda bo‘lishidan qatiy nazar ularni
foydalanish va o‘zining maxsus markirovkasi bo‘ladi.
Korxona bo‘yicha mexnatni muxofaza qilish va texnika xavfsizlik qoidalariga
amal qilishni direktor va bosh injener nazorat qiladi. Bu ishlarni bevosita
tashkillash bo‘limiga katta injenerga Yoki texnika xavfsizligi va mexnatni
muxofaza qilish ishlari bo‘yicha injenerga Yuklatiladi.
Texnika xavfsizligi xizmatining asosiy vazifasi quyidagilar:
3 2

---

Ishlab chiqarish trovmatizini kelib chiqish sabablarini o‘rganiladi va oldi
olinadi.
Mexnatni muxofaza qilish bo‘yicha va mexnat sharoitini yaxshilash bo‘yicha
ishlarni borishini nazorat qilinadi.
Ishlab chiqarish trovmatizini oldini olish bo‘yicha texnik tashkiliy va
sanitariya-gigenik tadbirlarni ishlab chiqiladi.
Korxonada amaldor shaxslarning texnik xavfsizligi va ishlab chiqarish
sanitariyasi bo‘yicha vazifalari.
Korxonada direktorga quyidagi vazifalar Yuklanadi:
Mexnatni muxofaza qilish va texnik xavfsizligini sanitariyasi bo‘yicha
tadbirlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun mablag‘ bilan ta’minlash.
Korxonani qonun tomonidan ko‘zda tutilgan ish rejimida ishlashni nazorat
qilish.
Ayollar va o‘smirlar to‘g‘risidagi qonunga amal qilish.
Korxonani mavjud qoida va talablariga javob beruvchi sanitariyalashni
sharoitlarini ta’minlash.
Korxonani bosh injeneriga quyidagi vazifalar Yuklatiladi:
Mexnatni muxofaza qilish texnika xavfsizlik tadbirlarini borishini nazorat
qilish
Amalda normativ-texnik xujjat talablaridan amal qilishni nazorat qilish.
Individuval ximoya vositalari xolatni nazorat qilish.
Mexnatni muxofaza qilish va texnika xavfsizligi bo‘yicha texnik materiallar
va uskunalar bilan ta’minlash. Sex ishlab chiqarish bo‘limlari boshliqlariga
quyidagi vazifalar Yuklatiladi. Ishlab chiqarish joylarida xavfsiz mexnat
sharoitlarini ta’minlash.
Qaramog‘ida xamma ishchilari texnika xavfsizligi qoidalariga amal
qilishlarini nazorat qilish.Mexnat sharoitlarini yaxshilash bo‘yicha tadbirlar ishlab
chiqish. Nosoz uskunalar bilan ishlashni man qilish.
3 3

---

 Sexda ishchilar uchun texnika xavfsizligi bo‘yicha Yozma instrumentlar
instruksiyasini ishlab chiqish. Ishchilarni maxsus kiyim va poyafzallar bilan
ta’minlash.
Loyixa ishida metrologiya sharoitini ifodalovchi omillar, xavoning xarorati,
nisbiy namligi, barometrik bosim va ish joyidagi xavo xaroratini tozaligi kishining
ish qobilyatiga, mexnat unumdorligiga va inson organizmiga katta ta’sir
ko‘rsatishlari etiborga olinadi.
Shuning uchun ishlab chiqarish xonalarda “sanoat korxonalarini loyixalash
sanitariya me’Yori” (SN 245-71) ga asosan bajarilayotgan ishning turi yilni, faslni
xisobga olganmiz. Yilning sovuq va o‘zgaruvchan davrlari uchun ishlab chiqarish
binolaridagi mo‘tadil xavo xarorati 16-22
0
S nisbiy namligi 63-30% xavo oqimi
tezligi 0,2-0,3 m/s deb qabul qilingan ruxsat etilgan xavo xarorati esa 18-20
0
S
nisbiy namligi 75% xavo orqali tezligi 0,8-0,5 m/s tashkillanishi kerak.
Issiq davr uchun xavo xarorati 60-30%, xavo oqim tezligi 0,3-0.7m/s
Mexnatni muxofaza qilish va texnika xavfsizligi bo‘yicha injenerga quyidagi
vazifalar Yuklatiladi.
Korxonani mexnatni muxofaza qilish va texnika xavfsizligi bo‘yicha ishlarni
tashkillash va boshqarish
Sexlarda muntazam ravishda texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilish
Sex bo‘limlarini texnika xavfsizligi bo‘yicha tadbirlarini nazorat qilish.
Yuk ko‘tarish va tashish vositalarini xavfsiz ishlatishga qo‘yiladigan qoida
va talablar quyidagilar: Xamma aylanuvchi va xarakatlanuvchi qismlar ishonchli
bo‘lishi, tarozilar ishonchli ishlashi kerak. Tezlikni o‘lchab turish uchun
transportYor va koveyrlar ikkilamchilar bilan ta’minlanishi lozim. Konveyrlar
xavfsiz xarorat tezligi 0,2m/s dan oshmasligi kerak.
34

---