Ўлчаш воситаларининг турлари, метрологик характеристикалари, ўлчаш усуллари ва хатоликларининг классификацияси

R_t=R₀(1+At+Bt²) (4)
3 та турли ҳароратда резистор қаршилиги ўлчанади ва учта тенгламали система тузилади, улардан R , А ва В боғланиш параметрлари топилади.
R₀ - 20 С даги қаршилик;
А, В – температура коэффициенти;
t – атроф-муҳит ҳарорати.
Ўлчаш принципини ва воситасини белгилаб берадиган усуллар ўлчаш усули деб аталади.
Ўлчашларда қўйидаги усуллардан фойдаланилади.
1 – бевосита, яъни тўғридан-тўғри баҳолаш усули.
2 – Ўлчов билан таққослаш қўйидаги усулларни ўз ичига олади.
а – дифференциал (айирмали) усул.
б – ноль (компенсацион) усул
в – ўрнига қўйиш усули
г – мослаштириш усули (мос келтириш).
Бевосита баҳолаш усули – бу усулда катталикнинг қиймати ўлчов асбобининг саноқ қурилмасидан бевосита аниқланади.
Масалан: Ток кучи амперметр билан, кучланиш вольтметр билан ўлчанади, лекин аниқлиги юқори эмас. кўрсаткичли асбоблар шу усул асосига кўрилган.
Ўлчов билан таққослаш усули:
а) дифференциал усул ёки айирмали усул – бу усул ўлчанаётган ва маълум катталикларнинг айирмасини ўлчашни характерлайди, яъни катталиклар орасидаги фарқ ўлчаш асбобига таъсир кўрсатади.





5.4-расм. Дифференциал усул чизмаси.

Агар Х= Х₀ + ∆ ва ∆=0 бўлса дифференциал усул «нол» усулга айланади.

Бу усул ўлчов асбобларини текширишда кенг қўлланилади. Унча аниқ бўлмаган ўлчаш асбобларидан фойдаланилганда ҳам юқори аниқликда натижалар олиш имкони мавжуд.
Масалан: Ток ва кучланиш ўлчов трансформаторларида. Электрўлчов техникасида кенг фойдаланиладиган ўзгарувчан ва ўзгармас ток кўприкларининг иши шу усулга асослангандир.
б) ноль усули ўлчашларда юқори аниқликни таъминлайди.
Масалан: Электр қаршиликни кўприқ ёрдамида ўлчаш.
Ноль мувозанатлаш усулда ўлчанаётган катталик ўлчов билан таққосланади, аммо улар орасидаги айирма қиймати маълум бўлган катталикни ўзгартириш усули билан нолга келтирилади.