Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

Reje: 
1. Maǵlıwmatlar bazası (MB) haqqında uluwma túsinik 
2. Maǵlıwmatlardı shólkemlestiriw modelleri 
3. Relyacion model
 Maǵlıwmatlar modeli
-óz-ara baylınısqan maǵlıwmatlar dúzilisi hám olar ústinde 
orınlanatuǵın operatsiyalar jıyındısı. Model forması hám onda paydalanılatuǵın 
maǵlıwmatlar dúzilisiniń túri maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması (MBBS) járdemi ÓFi 
model yamasa maǵlıwmatlardı islewdiń ámeliy dástúri jaratılatuǵın dástúrlew sisteması 
tilinde qollanıwshı maǵlıwmatlardı dúziw hám islew túrlerin sáwlelendiredi. 
Usını aytıp ótiw kerek, bir xabardı mashina isi ortalıǵında jaylastırıw ushın hár túrli 
maǵlıwmatlar dúzilisi hám modelleri isletiliwi múmkin. Olardan birin tańlaw axborotlar 
bazasın jaratıp atırǵan paydalanıwshı ıxtıyarında bolıp, avtomatlastırılıp atırǵan 
wazıypanıń quramalılıǵı, xabar kólemi belgilenedi. 
Maǵlıwmatlar modeli tómendegi bólimlerden ibarat:
1. Paydalanıwshınıń maǵlıwmatlar bazasına kóz-qarasın kórsetiwge mólsherlengen 
maǵlıwmatlar sisteması. 
2. Maǵlıwmatlar sistemasında orınlanıwı múmkin bolǵan operatsiyalar. Olar kórilip 
atırǵan maǵlıwmatlar modeli ushın maǵlıwmatlar tiliniń tiykarın dúzedi. Jaqsı 
maǵlıwmatlar sistemasınıń óz ǵana jeterli emes. Maǵlıwmatlardı anıqlaw tili hám 
maǵlıwmatlar menen ámeller orınlaw tiliniń túrli operatsiyalar járdeminde bul sistema 
menen islew imkanına iye bolıw zárúr. 
3. Birlikti qadaǵalaw ushın sheklewler. Maǵlıwmatlar modeli onı birligin(pútinligin) 
saqlaw hám qorǵawǵa imkan beriwshi qurallar menen támiynlengen bolıwı lazım. 
Tómende sonday shekleniwlerdiń úlgileri keltirilgen: 
a) Hár bir Ǵ Kishkene terek Ǵ uzelge iye bolıwı kerek. Maǵlıwmatlardıń iererxik 
bazalarında dáslepki uzelsiz Ǵ túyme Ǵ uzellerin saqlaw múmkin emes. 
b) Maǵlıwmatlardıń relyatsion bazasına qarata birde kartejlar bolmaydı. Fayl ushın 
bul sheklew barlıq jazıwlardıń jalǵızlıǵın talap etedi. 

---

Fayllar modeli
Fayllar sistemasında jańafayl túrindegi model` ámelde boladı. Bunday modelde 
mashina isi xabarlar bazası (XB) birdey kórinistegi jazıwlardan dúzilgen óz-ara 
baylanıspaǵan fayllar menen sızıqlı sistemalardıń jıyındısınana ibarat boladı.