Lingvopoetik xususiyatlari

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
1358 
w
www.oriens.uz
May
2021
 
 
istiqlol mafkurasi bilan oziqlantirilayotgan, shu bilan birga, bizni umumbashariy 
ulug’ ma’naviyat sari yetaklayotgan milliy ongimiz, shuurimiz va dunyoqarashimiz 
o’zbek nutqi madaniyatini, ona tilimizning amaliy jihatlarini zamon talablariga mos 
holda o’rganish barchamiz uchun zarurdir. 
Biron tilning so’z tarkibi hali u tilning to’liq tarkibini belgilab bermaydi. 
O’zlashgan so’zlar mazkur tilda qurilish manbasi singari aks etadi. Tilda ikki yoki 
undan ortiq kishilarning afektiv baholovchi xarakterda va bilish bo`yicha ma’lumot 
almashishidan iborat bo`lgan o`zaro ta’siri -muloqotni ifodalaydi.Muloqot odobi 
muammosini milliy xarakter, millatning o’ziga xos qadriyat, urf-odatlari, va 
an’analarini hisobga olmasdan turib, o’rganish mumkin emas. Chunki muloqot xulqi 
millat xarakterining uzviy bir qismi bo’lib, ular bir-biri bilan chambarchas bog’liqdir. 
Bunda hurmat kategoriyasining o’z o’rni bor. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR 
Til jamiyatda ijtimoiy harakterga ega va u kishilarning ijtimoiy mehnat 
jarayonida yuzaga kelgan o’zaro aloqa bog’lash, fikr almashishga xizmat qiluvchi 
vositadir. Shuningdek, u millatning ma’naviy qiyofasini ham o’zligini ifoda etuvchi 
muhim ramzlardan biri, insoniyat tafakkurining bebaho ko’zgusi hamdir.
Tilshunoslikda lingvopoetika konsepti mavjud bo’lib, u tilshunoslik va 
adabiyotshunoslik oralig`ida shakllangan soha hisoblanadi. Lingvopoetikaning 
boshqa sohalaridan farqi shundaki, uning manbai badiiy asarlar hisoblanadi. 
Adabiyotni til jihatidan o`rganiladi. Lingvopoetika badiiy asarlarda qo`llanilgan 
lingvistik birliklarning badiiy-estetik vazifalarini, tilning konnotativ funksiyasini 
o`rganadi. Badiiy til keng qamrovli obyekt sifatida funksional darajalangan qismlarga 
fragmentlarga bo`linish xususiyatiga ega. Ammo, amalda ushbu obyektning 
fragmentlarini badiiy nutq tahliliga beriladi. Demak, badiiy nutq keng tushuncha 
bo`lib badiiy asar tili badiiy nutqning bir ko`rinishidir. U tilning ekspressiv vazifasini 
o`z ichiga olgani uchun til sistemasining barcha sath birliklarini qamrab oladi. 
Shundan kelib chiqib, lingvopoetika fonopoetika, leksopoetika, sintaktik poetika kabi 
turlarga bo`linadi. Lingvopoetikaning vazifasi ushbu sohalarni alohida o`rganib, 
ularning o`zaro munosabatini yoritib berishdir.
Lingvopoetika tushunchasini o’rganar ekanmiz, “lingvo” lotin tilida lingua- til 
va poetika yunoncha “poietike” — poetik sanʼat ya’ni lingvopoetika tilning poetik 
san’ati ma’nosini ifodalaydi.

---