Lotin tili va uning tarixi

Lotin tili fonetikasi 
                        Lotin  tilining  talaffuzi  o’zining  tarixiy  taraqqiyoti  davrida  bir  qancha 
o’zgarishlarga uchradi. Quyida lotin tili alifbosidagi harflar ro’yxati keltirilmoqda. 
Lotin tilida hozirda 25 ta harf  bor, bundan tashqari, bir nechta harf birikmasi, 2 ta 
diftong va 2 ta digraf mavjud. 
 

---

 
8 
                    
№ 
Bosma 
harflar 
Harflarning o’qlishi  
Talaffuzi 
1.    Aa 
A 
[a] 
2.    Bb 
Be 
[b] 
3.    Cc 
Tse 
[ts] [k] 
4.    Dd 
De 
[d] 
5.    Ee 
E 
[e] 
6.    Ff 
Ef 
[f] 
7.    Gg 
Ge 
[g] 
8.    Hh  
Ha 
[h] 
9.   Ii 
Ii 
[i] 
10.   Jj 
jota 
[y] 
11.   Kk 
Ka 
[k] 
12.   Ll 
El 
[l] 
13.   Mm 
Em 
[m] 
14.   Nn 
En 
[n] 
15.   Oo 
O 
[o] 
16.   Pp 
Pe 
[p] 
17.   Qq 
Qu 
[k] 
18.   Rr 
Er 
[r] 
19.   Ss 
Es 
[s] [z] 
20.   Tt 
Te 
[t] 
21.   Uu 
U 
[u] 
22.   Vv 
Ve 
[v] 
23.   Xx 
Iks 
[gz] [ks] 
24.   Yy 
ipsilon 
[i] 
25.   Zz 
zeta 
[z] 
 

---

 
9 
Vocвles
 
  ( Unli   tovushlar) 
      
Lotin  tilida  6  ta  unli  tovush  mavjud;  unli  tovushlar  bu  tilda    vocвles  deb  ataladi, 
ulardan 3 tasi yumshoq va 3 tasi qattiq unlilar. 
     Unli tovushlar - a,e,i.o,u,y 
     Yumshoq unlilar - 
i.e,y 
     Qattiq unlilar - 
a,o,u
 
     Klassik  lotin  tilida  va  qadimiy  hind-yevropa  tillarida  unlilar  uzun  va  qisqa 
talaffuz qilingan. Agar unli harfning ustiga “
-
“ to’g’ri chiziq qo’yilsa , u  cho’ziq 
talaffuz qilinadi. Misol: lоngua,  amоca. 
     Agar  unli  harfning  ustida  yoysimon  belgi  bo’lsa,  bu  unli  harf  qisqa  talaffuz 
qilinadi,  ґґ

ґґ - tabǔla, aquĭla.  Unli harflarning uzun yoki qisqaligiga qarab , so’z 
ma’nosi o’zgaradi: 
      lоber  -  ozodlik               sзro  -  kech                   venоt  - u keladi 
      lĭber   - kitob                   sĕro   - men ekyapman    venĭt  - u keldi 
 
Lotin tilida diftonglar  va digraflar mavjud. 
   Ikkita unli harf birikmasining ikkita tovushni ifodalashi diftong deyiladi. 
 Diftonglar: 
     au-[au]- aurora [avrora]-tong 
     eu –[eu]-  Europa [europa]-Yevropa 
 
 Ikkita unli harf birikmasining bitta tovushni ifodalashi monoftong deyiladi. Lotin 
tilida bir tovushni ifodalovchi asosan ikkita digraf mavjud. 
    Digraflar:        ae- [e]- Caesar [tsesar]- Sezar 
 oe- [e] -foedus  [fedus]- shartnoma, poena [pena]-jazo  
       Agar  ikkita  unlini  alohida  talaffuz  qilish  kerak  bo’lsa,  unda  ikkinchi  unliga  
cho’ziqlik (- )  yoki  qisqalik (

 ) belgisini qo’yish kerak. 
 poлma-[poema]- doston,  aлr -[aer]- havo. 

---

 
10