М. А.Ҳамроев она тилидан маърузалар


–МАЪРУЗА МУРАККАБ ҚЎШМА ГАПЛАР



Download 1,58 Mb.
bet124/149
Sana23.02.2022
Hajmi1,58 Mb.
#143462
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   149
Bog'liq
2 5249198115935750579

34–МАЪРУЗА
МУРАККАБ ҚЎШМА ГАПЛАР


Режа:
1. Мураккаб қўшма гаплар ҳақида умумий маълумот
2. Бир неча эргаш гапли мураккаб қўшма гап
3. Бир неча бош гапли мураккаб қўшма гап
4. Аралаш мураккаб қўшма гаплар
5. Қисмлар уюшган мураккаб қўшма гаплар
6. Мураккаб синтактик бутунлик ҳақида маълумот


1-§. Мураккаб қўшма гаплар ҳақида умумий маълумот

Нутқимизда камида учта содда гапнинг боғланишидан тузилган қўшма гаплар ҳам мавжуд. Мактаб дарслигида уларга қуйидагича таъриф берилади: “Уч ва ундан ортиқ содда гапларнинг бирикишидан таркиб топган гаплар мураккаб қўшма гаплар дейилади (19; 44)”. Айрим дарсликларда (15; 389) мураккаб қўшма гаплар қуйидаги турларга бўлинади:


1) боғланиш йўли билан тузилган мураккаб қўшма гаплар, яъни таркибидаги содда гаплар тенг боғловчилар ёки шу боғловчилар вазифасидаги юкламалар ёрдамида боғланган қўшма гаплар: Ҳамма келди, Саттор кечикаётган эди, лекин биз ишни бошлашга қарор қилдик. 2) эргашиш йўли билан тузилган мураккаб қўшма гаплар (бу ҳақда кейинги мавзуда сўз юритилади); 3) боғловчисиз тузилган мураккаб қўшма гаплар, яъни таркибидаги содда гаплар махсус боғловчи воситаларсиз, фақат оҳанг ёрдамида боғланган мураккаб қўшма гаплар: Нонлар ёпилди, қўйлар сўйилди, ўчоқларга ўт ёқилди. 4) аралаш мураккаб қўшма гаплар. (Бу ҳақда ҳам кейинги мавзуларда сўз юритилади)
Кейинги пайтларда нашр қилинаётган дарсликларда мураккаб қўшма гаплар қуйидаги турларга бўлинган: 1. Бир неча эргаш гапли қўшма гаплар. 2. Бир неча бош гапли қўшма гаплар. 3. Аралаш мураккаб қўшма гаплар. 4. Қисмлари уюшган мураккаб қўшма гаплар.
(27; 68-75)
2-§. Бир неча эргаш гапли мураккаб қўшма гап

Бирдан ортиқ эргаш гап бир бош гапга тобеланиб келса, бир неча эргаш гапли қўшма гап дейилади. Бундай гаплар таркибидаги эргаш гаплар бош гапдан, шунингдек, бир-биридан вергул билан ажратилади: Баширжон клубдан чиққанида, қуёш шарқ уфқида терак бўйи кўтарилиб, оқиш булут дарвоза оралиғида чарақлаб турарди.(Н.А.)


Бу гаплардаги эргаш гаплар бош гапга қуйидагича боғланади:

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish