Mafkuraviy ongini shakllantirish. Reja: Kirish. Asosiy qism: I. B

I. Bob “MILLIY G‟OYA VA MA‟NAVIYAT ASOSLARI”NI

SINGDIRISH USUL VA VOSITALARI.

1.1. O‟quvchilar qalbi va ongiga “Milliy g‟oya va ma‟naviyat asoslari”ni singdirish usul va vositalari.

O’quvchilar qalbi va ongiga milliy g’oya va mafkurani singdirish va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni shu asosda tashqil etish bugungi dolzarb vazifadir. Chunki chetdan bo’layotgan yot mafkuraviy tajovuzlar natijasida ba’zi yoshlar ongi va tafakkurida cheklanishlar, zararli ta’sirlar sezilmoqda, boqibeg’amlik, loqaydlik alomatlari paydo bo’lib, ularning boshqa oqimlarga og’ib ketish holatlari ham uchramoqda. Bularning barchasi ayrim yoshlar qalbida mustahkam e’tiqod, ongida yuksak dunyoqarash shakllanmaganligi sababli sodir bo’lmoqda. Bunday noxush holatlarning oldini olish, yoshlarni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurish ishiga safarbar etish uchun ularning qalbi va ongiga milliy g’oya va mafkurani singdirishda ma’naviy-ma’rifiy ish usullaridan keng foydalanishni talab etmoqda.

Bugun Prezidentimiz Islom Karimov asarlari, ma’ruza va nutqlari, chiqishlaridagi ma’naviy-ma’rifiy mavzuda ilgari surilgan fikrlar asosida to’zilgan «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasi asosiy manba bo’lib xizmat qiladi. Ana shu risolaning ma’no-mazmunini tarbiya dasturlariga singdirish orqali ta’lim-tarbiya mazmunini mustaqil fikrli, yuksak fazilatli, iymon-e’tiqodli, barkamol insonlarni tarbiyalashga qaratish lozim.

«Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» risolasida ilgari surilgan g’oyalarni, ma’naviyat asoslarini xalq ta’limiga joriy etish o’quvchilarni istiqlol g’oyalari ruhida tarbiyalash, ularda yangicha dunyoqarashni shakllantirish mezonlarini belgilab beradi.

Ma’naviy-ma’rifiy ishlar milliy g’oya va mafkura tamoyillaridan kelib chiqqan holda, yosh avlod qalbi va ongida quyidagi ma’naviy-ruhiy ko’nikmalarni shakllantirishga xizmat qiladi:

- milliy g’oya va mafkuraga ishontirish;
5

- ma’naviy-ruhiy rag’batlantirish;

- g’oyaviy immunitetni shakllantirish; - yuksak e’tiqodni shakllantirish;

- ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy-madaniy islohatlarning mohiyatini chuqur anglab etish va faol ishtirok etishlariga ko’maklashish.

Boy tarixiy va madaniy merosimiz, milliy an’analarimizga, umuminsoniy qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat, milliy g’oyaga sadoqat ruhida tarbiyalash, keng fikrli, sog’lom, jismoniy, aqliy va ma’naviy jihatdan barkamol, iqtisodiy islohatlarning mohiyatini tushunadigan hamda ularni hayotga tatbiq eta oladigan, milliy g’oya va mafkura mustahkam bo’lgan shaxslarni shakllantirishda ta’lim tizimida ma’naviy-ma’rifiy ishlar amalga oshirilishining ahamiyati kattadir.

Bunda «Milliy g’oya va mafkurani o’quvchilar ongiga singdirishda ma’naviy-ma’rifiy ishlarni amalga oshirish» mazmuni quyidagilardan iborat bo’ladi:

- milliy va umuminsoniy qadriyatlar, xalqimizning boy tarixiy, madaniy va ma’naviy merosi asosida o’quvchilarda vatanparvarlik, mehnatsevarlik, insonparvarlik, iymon-e’tiqod, mehr-shafqatlilik kabi insoniy fazilatlarni shakllantirish;

- o’quvchilarni Vatanga muhabbat, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti, Konstitustiyasi va Davlat ramzlariga amaliy sadoqat ruhida tarbiyalash;

- ma’naviy, aqliy, jismoniy barkamollik, iqtisodiy, huquqiy savodxonlik, mehnatsevarlik, iste’dodli yoshlarni aniqlash va tarbiyalash. «Oila, mahalla, maktab» konstepstiyasini hayotga tatbiq etish;

- yoshlarimiz ongida ona-vatanga, Buyuk ajdodlarimiz merosi va xalqimizning bugungi bunyodkorlik ishlariga yuksak ehtirom tuyg’ularini singdirib borish;

- tarixiy yodgorliklar va mustaqillik davrida bunyod etilgan ma’rifat maskanlari, muzeylar, ko’rgazmalarga ekskursiya va sayohatlar tashqil etish;

- ota-onalarni ta’lim muassasalariga taklif etish, hokimiyat qoshidagi voyaga etmaganlar bilan ishlovchi komissiyalar ishida, korxonalardagi maktab hamkorlik

6

kengashlarida, bola ta’lim-tarbiyasi bilan bog’liq bo’lgan yig’ilishlarda, tarbiyaviy

tadbirlarda qatnashish;

- xalqaro terrorizm, diniy ekstremizmning reakstion mohiyatini keng tushuntirish, ularning yoshlarga ta’sirining oldini olish bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish hamda uni hayotga tatbiq etish;

- respublikamizda yashovchi turli xalq va millatlar vaqillari o’rtasida do’stlik va totuvlikni targ’ib qilish va har tomonlama tushuntirish ishlarini olib borish;

- ta’lim – tarbiya jarayonini tashqil etishda vatan va o’z xalqi bilan faxrlanish , uning buyuk tarixiga hurmat bilan qarash, ularning ulug’’ kelajagini ta’minlash uchun daxldorlik va javobgarlik tuyg’ularini tarbiyalovchi tadbirlarni amalga oshirish;

- mamlakatimizda nishonlanadigan umumxalq bayramlari : «Mustaqillik», «Konstitustiya», «Xotira va qadrlash», «O’qituvchilar va murabbiylar», «Xalqaro xotin-qizlar», «Vatan himoyachilari» kunlari va boshqa bayramlarning tarbiyaviy jihatdan yuqori saviyada o’tishini ta’minlash;

- ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar orqali o’quvchilar ongiga mustaqillik mafkurasi va milliy g’oyani singdirish;

- pedagog, psiholog, tibbiyot xodimlari, ichki ishlar nazoratchisi, «Mahalla» faollari, ota-onalar bilan hamkorlikda tadbirlar tashqil etish;

- o’quvchilarni har tomonlama kamol toptirish, sport, badiiy, estetik, texnik, ekologik, sayyohliq va o’lkashunoslik, bozor iqtisodiyotiga asoslangan yosh iqtisodchi, notiqlar, biznesmen, menejerlar tg’garaklariga, huquqiy savodxonlikka yo’naltiruvchi klublarga, ularning qiziqish, imkoniyat va qobiliyatlariga qarab jalb qilish;

- sportning turli yo’nalishlari bo’yicha o’yinlar, «Umid nihollari», «Barkamol avlod», «Universiada» musobaqalari va boshqa sport tadbirlarini o’tkazish;

- iste’dodli yoshlarni har tomonlama qo’llab-quvvatlash, o’quvchilarning qobiliyat va mahoratini ochishga keng imkoniyatlar yaratish, turli xil ko’rik-tanlovlar, musobaqalar, anjumanlar o’tkazish, ta’lim muassasalari faoliyatini

7

muvofiqlashtirish, o’quvchilarning o’z yo’nalishi bo’yicha olgan kasb mahoratini

ochib berishga sharoit yaratish, yoshlarda erkin fikrlash qobiliyatini kengaytirish. Respublika ommaviy tadbirlarini yuqori darajada tashqil etish, asosan, milliy

g’oyani o’quvchilar ongiga singdirish va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni amalga oshirish maqsadida umumta’lim maktablarida quyidagi tadbirlarni o’tkazish mumkin:

- Siz qonunni bilasizmi? ko’rik tanlov; - Siz tarixni bilasizmi? ko’rik-tanlovi;

- Konstitustiya-hayotimiz qomusi ko’riktanlovi; - «Suv – hayot manbai» ko’rik-tanlovi;

-

- «Kitobsevarlar» ko’rik-tanlovi;

- «Ijodkor o’quvchi (o’quvchi)lar» anjumani; - «O’zbekiston qo’shiq bayrami »;

- «Nafosat» yosh qalamkashlar anjumani; - «Istiqlol chechaklari» ko’rik-tanlovi;

- Temir yo’llar orqali «Vatanimiz tarixini o’rganamiz» sayohati;
- Buyuk ipak yo’li marshruti bo’yicha xalqaro yosh velosayyohlar musobaqasi;

- «Yoshlar badiiy ijodiyot festivali» va hokazolar.

Uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimida targ’ibot-tashviqotda rasmiyatchilikka, tadbirbozlikka chek qo’yishimiz kerak. Shuni doim yodimizda tutishimiz kerakki, balandparvoz, chiroyli so’zlar, quruq ma’ruzalar har qanday g’oyani obro’sizlantiradi. Yoshlar bilan teng muloqotga kirishish, ularning qalblariga xalqchillik, samimiyat bilan kirish, qanotlantirish, mafkuraviy kurashlar davrida milliy g’oya tashviqotini jangovar darajaga ko’tarish kerak.

Dunyoda bo’layotgan o’zgarishlar milliy g’oyani yoshlar ongiga singdirish orqali ularni hayotga tayyorlashda yangicha innovastion uslublarni ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etib borishni taqozo etmoqda.

8

Ilmiy xulosalarga ko’ra, odamning xotirasida 90 % hollarda – o’zi bajargan

ish, 50 % hollarda – ko’rgani va 10 % hollarda – eshitgani saqlanib qoladi. Demak, g’oyaviy tarbiyada yoshlarni ko’proq o’zlari bevosita ishtirok etadigan amaliy mafkuraviy ishlarga jalb qilishimiz kerak. Buning uchun targ’ibot-tashviqot ishlarining rang-barang, ta’sirchan usullarini joriy qilish lozim.

Yoshlar tarbiyasi ta’lim muassasalarining ustuvor vazifasidir. Shu o’rinda «Biz hech kimdan kam bo’lmaganmiz, hech kimdan kam bo’lmaymiz ham» tamoyilining yoshlar tarbiyasida tutgan o’rnini alohida ta’kidlab o’tish joiz.

Ma’naviy-ma’rifiy ishlarni amalga oshirishda o’quvchilar tarbiyasining asosiy yo’nalishlarini to’g’ri belgilash zarur. Tarbiyaning ijtimoiyligi, tarixiyligi, umuminsoniy va milliy xususiyatlari hisobga olinishi kerak. Shu bilan bir qatorda tarbiya uslublarini takomillashtirib, zamonaviylashtirib borish zarur.

Ma’naviy-ma’rifiy ishlarda ongli intizom, mas’uliyatlilik, madaniy xulq, insonparvarlik hislarini hamda fidoyilik, qat’iyatlilik fazilatlarini tarbiyalash zarur.

O’zbekistonda ma’naviy-ma’rifiy sohadagi davlat siyosati jamiyatda yuksak ma’naviy muhitni qaror toptirishga qaratilgan. Jamiyatni ma’naviy-axloqiy yangilash milliy taraqqiyot uchun zamin yaratibgina qolmay, unga kuch baxshida etadi. Shuni e’tiborga olib, o’quvchilarga yangilanayotgan O’zbekistonning ma’naviy-axloqiy negizlari haqida tushunchalar berib borish lozim.

Davlat va jamoatchilik tashqilotlari bilan ma’naviy-ma’rifiy ishlardagi hamkorlikning asosiy yo’nalishlari va ishlash tizimini yaxshi yo’lga qo’yish lozim. Bu tizimning samarali ishlashi uchun zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish muhim ahamiyat kasb etadi.

9