|
Tayanch so`zlar:Pedagogik jarayon,tizimli yondashuv,ta`lim qonuniyatlari,rivojlanish dinamikasi, individual ,obyekt,subyekt,pozitsiya, o`qituvchi-bola,teng sherik,atrof –muhit yaratuvchisi.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida tizimli yondashuv asosida pedagogik jarayonni samarali va to`g`ri tashkil etish tarbiyalanuvchilarni maktab ta`limiga sifatli tayyorlash, ularning salomatligini saqlash va mustahkamlashdagi asosiy o`rinni egallaydi.Pedagogik jarayon MTT dagi mavjud ta`lim qonuniyatlari,o`qituvchilarning ijodi va tarbiyalanuvchi yoshlarning rivojlanish dinamikasida o`z aksini topadi.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlaridagi pedagogik jarayon quyidagi tushunchalar bilan chambarchas bog`liq:
1.Bolalarning (o`qituvchi bilan bolalar )individual,kichik guruhlari va umumiy guruh shakllaridagi asosiy faoliyati,bolalarning (o`qituvchisi bo`lgan bolalarning )ilmiy asoslangan birikmasini o`z ichiga olgan bolalar hayotini tashkil etish;
2.Bolalarning yosh xususiyatlari(erta bolalik, kichik, o`rta va katta maktabgacha yoshdagi bolalar );
3.Rivojlanayotgan mavzu-o`yin muhiti;
4.Individual yondashuv va individual xususiyatlar;
Pedagogik jarayonning asosiy tarkibiy qismi, uning obyekti va predmeti –bu bola.O`qituvchi bilan birgalikda u “o`qituvchi-bola”dinamik tizimini shakllantiradi.Bola pedagogik jarayonning obyekti sifatida pedagogik maqsadlarga muvofiq rivojlanib,o`zgarib turadigan individuallikdir.Bola pedagogik jarayonning subyekti sifatida tabiiy ehtiyojlar, moyilliklarga ega bo`lgan ,ijodiy o`zini namoyon qilishga intiladigan,o`z ehtiyojlari ,qiziqishlari va intilishlarini qondiradigan,pedagogik ta`sirlarni faol o`zlashtirish yoki qarshi turishga qodir bo`lgan rivojlanayotgan shaxsdir.Pedagogik jarayon har doim munosib boshqariladigan munosabatlar tizimi bo`lib,bunda kattalar va bolalar o`rtasidagi o`zaro munosabatlar bilim va ko`nikmalarni uzatish va o`zlashtirish asosida tashkil qilinadi.Ushbu tizim doimiy ravishda ma’lumot almashinuv sharti bilan samarali ishlashga qodir.To`g`ridan to`g`ri va teskari ma`lumot almashinuvi haqiqatda qo`llaniladigan pedagogik jarayonni amalga oshirishning asosiy mexanizmlaidan biri hisoblanadi.
Pedagogik jarayonni boshqarish tizimi uning barcha tarkibiy qismlari bilan uzviy bog`liqdir.U tashkiliy shakllarni,o`qitish va tarbiyalash usullarini,pedagogik diagnostika usullari va fikr – mulohazalarni,pedagogik o`zaro ta`sir va ta`sir samaradorligi mezonlarini,bolalar faoliyatini jamoat hayotida tashkil etish shaklllarini o`z ichiga oladi.
Pedagogik jarayonni tashkil etishda uning samaradorligiga erishish muhim hisoblanib,bunda quyidagilarga:
pedagogik jarayonning mazmuni va tashkil etilishining muvofiqlik darajasi,ta`limning obyektiv qonunlarining asosiy talablari,jamoat hayotining ehtiyojlari; pedagogik jarayonda yuzaga keladigan qarama qarshiliklarni o`z vaqtida aniqlash va hal etish,uni tizimli ravishda takomillashtirish,jamoatchilikni bolalar hayotini pedagogik tashkil etishga keng jalb qilish va bolalalarni jamoat hayotiga jalb qilish; turli tadbirlarni tashkil etish jarayonida bolalarning yoshi va individual qobiliyatlarini sinchkovlik bilan ko`rib chiqish; o`qituvchining bolalar bilan o`zaro ta`sirlash mahorati va san`at darajasi kabilarga asosiy e`tiborni qaratishimiz lozim
Bolalar maktabgacha ta`lim tashkilotlaridagi pedagogik jarayon o`ziga xos xususiyatlarga ega ,u maktabgacha yoshdagi bolalarning xususiyatlariga mos keladigan faoliyat turlari asosida qurilgan.Pedagogik jarayonning tarkibiy qismlarini aniqlash uchun asos sifatida N.Ya.Mixailenko va N.A.Korotkova kattalar va bolalalar o`rtasidagi o`zaro munosabatlarni bolalarga nisbatan belgilanadigan va o`qituvchining bolalar faoliyatiga qo`shilish darajasini belgilaydi.Birinchidan,bu bolalar uchun ta`lim maqsadlari va vazifalarini belgilaydigan “o`qituvchi” pozitsiyasi,ikkinchidan ,bu bolalar bilan teng huquqli faoliyatga kiritilgan “teng” sherikning pozitsiyasidir.Bunda o`qituvchi bolalarga turli xil faoliyat usullarini o`zlashtirishga yordam beradi.Uchinchi “atrof-muhit yaratuvchisi” pozitsiyasida kattalar,faoliyat jarayoniga bevosita ishtirok etmaydigan, bolaning faoliyati,atrof-muhitni tashkil qilish, bolalarga o`z xoxish-istaklari,ehtiyojlari va manfaatlaridan kelib chiqqan holda erkin va mustaqil ravishda harakat qilish imkoniyatini beradigan tashabbus ko`rsatadilar.
Shunga ko`ra MTT dagi pedagogik jarayon uchburchak tuzilishga ega bo`lib u shartli ravishda uchta blokka bo`lingan:
-darslar shaklida maxsus tashkil etilgan mashg`ulotlar;
-qulay va ixtiyoriy shaklda qurilgan kattalar va bolalarning birgalikdagi faoliyati;
-mustaqil faoliyat – bunda bola o`zi uchun muhim bo`lgan tadbirlarni tanlashi mumkin.
Har bir blok haqida batafsilroq to`xtalib o`tadigan bo`lsak:
1.O`qituvchi boladan “yuqori ” mavqega ega bo`lgan darslar shaklida maxsus tashkil etiladigan mashg`ulotlar, maxsus usullar, o`quv qo`llanmalari, bolalar uchun ma`lum qobiliyatlarni rivojlantirish mantig`iga mos keladigan maxsus vazifalar kiradi.Bu yerda bolalarni maktabga tayyorlash uchun o`qituvchi bolalarda o`quv faoliyatining elementlarini shakllantiradi.
2.O`qituvchi “teng sherik” pozitsiyasini oladigan qo`shma faoliyat birligi-turli xil bolalar faoliyatining tashabbuskori.Bu aoliyatning turli shakllarini o`z ichiga oladi:kitob o`qish ,bolalar bilan suhbatlashish ,musiqa tinglash,rasmlar tomosh qilish,hikoya o`yinlari,rasm chizish,modelllashtirish,loyihalash,oddiy mehnat ,ekskursiyalar,jismoniy mashqlar,ochiq o`yinlar va boshqalar.
3.Erkin mustaqil faoliyat bloki ,unda o`qituvchi ”atrof-muhit yaratuvchisi ” pozitsiyasini oladi.Bu bolaning moyilligi,ehtiyojlari va manfaatlariga javob beradigan,bolaning o`zini o`zi rivojlantirishiga imkon beradigan faoliyatni erkin tanlashni nazarda tutadi.
Ushbu bloklarning har biri boshqalarga singib ketmagan holda pedagogik jarayonda o`z o`rnini egallashi kerak, chunki ularning har biri bolani rivojlantirish va tarbiyalashning turli vazifalarini samarali hal qilishda alohida ahamiyatga ega.
Qo`shimcha tarzda shuni aytish joizki,maktabgacha ta`lim tashkilotlarida pedagogic jarayon orqali o`qituvchilar bolalarning yoshi va individual xususiyatlarini inobatga olgan holda turli xil o`yinlar tashkil qilishadi,asosiy rollarni o`ynashadi,bolalarni qo`shma o`yin uchun birlashtirishadi.Ular o`yinchoqlar bilan turli xil o`yin harakatlarining namunalarini namoyish etadilar ,o`yinlarni tarqatishni rag`batlantiradilar,bolalar tashkilotlarining qofiyalari va hazillarini dramatik tarzda namoyish etadilar,o`yinchoqlardan ertak ,hikoya va she`rlarni o`qitishda foydalanadilar.Shu bilan bolalarni yangi bilim va taassurotlar bilan boyitadilar,bolalarning qiziqishini uyg`otadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.”Ilk qadam” davlat o`quv dasturi-T.2018.
2.Bolotina L.R. Maktabgacha pedagogika:darslik.Universitet talabalari uchun qo`llanma.Akademik loyiha ;Madaniyat ,2005-240 b
3. V.I.Loginova ,P.G.Samorukova. Maktabgacha pedagogika ,M., 1988,-2-qism
4.Kozlova S.A., Kulikova T.A. Maktabgacha pedagogika ,M.:Akademiya,2000-450
5.Mixailenko N.Ya, Korotkova N.A Maktabgacha ta`lim :ko`rsatmalar va tarkibni yangilashga qo`yiladigan talablar// Maktabgacha ta`lim ,1992 yil,№5
Do'stlaringiz bilan baham: |
