Mamlakatimizda sug‘oriladigan yerlar atigi 3 million 300 ming gektar bo‘lib,uni ko‘paytirishning hecham iloji yo‘q. Chunki bizda suv resurslari cheklangan. Aholimiz yesa yildan yilga ko‘payib bormoqda

I. Umumiy qism.

1. 
   .G‘o‘za qator oralariga bo‘ylama va ko‘ndalang pol olishning ahamiyati.
   

Paxta yetishtiruvchi xududlaridagi sug‘oriladigan yerlar o‘ziga xos xususiyatlari tabiiy-iqlim va tuproq sharoitlari, tuproqning mexanik tarkibi, unga ishlov berish texnologiyasi, mashina turlari va unga qo‘yilgan agrotexnik talablarga ko‘ra uch xududga bo‘lingan.
Jami paxta maydonining 25 foizini tashkil etadigan birinchi xududga chigitning tabiiy namlikda unib chiqishini ta’minlovchi atmosfera yog‘inlari summasi (zahirasi) katta bo‘lgan yerlar kiradi. Bu xudud, asosan, sho‘rlanmagan bo‘z tuproqli yerlardan iborat. Mazkur hududga Respublikamizning Farg‘ona, Toshkent, Jizzax, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo viloyatlarining tog‘ oldi rayonlari xo‘jaliklari kiradi.
Ikkinchi xududga relefi unchalik notekis bo‘lmagan va atmosfera yog‘inlari yig‘indisi (zahirasi) chigitni tabiiy namlikda unib chiqishini ta’minlay olmaydigan shu sababli yaxob suvi berish yoki ekish oldidan sug‘orish talab qilinadigan tog‘ oldi rayonlari kiradi. Bu xudud asosan, sizot suvlar chuqur joylashgan bo‘z tuproqdan iborat. Mazkur xududga yuqoridagi viloyatlarning birinchi zonadan quyiroqda joylashgan yerlari kiradi. Bunday xududlar Respublikamizdagi paxta yetishtiriladigan maydonlarning
17 foizini egallaydi.
Paxta maydonining 58 foizini tashkil etuvchi uchinchi xududga ishlov berish qiyin bo‘lgan va turli darajada sho‘rlangan yerlar kiradi. Chigit tabiiy namlikda normal unib chiqishi uchun bu xududda sho‘r yuvish talab qilinadi. Xududning tuprog‘i mineralli sizot suvlar beqaror chuqurlikda joylashgan bo‘z tuproqdan, turli darajada sho‘rlangan o‘tloq, o‘tloq-botqoq tuproqlardan iborat. Sizot suvlarning sho‘rligi va chuqurligi har xil bo‘ladi. Mazkur xududga Markaziy Farg‘ona va ikkinchi xududdan quyiroqda joylashgan yerlar: Ya’ni Toshkent, Jizzax, Samarqand, Sirdaryo, Buxoro, Xorazm, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarining yerlari kiradi [5]
G‘o‘za qator oralariga bo‘ylama va ko‘ndalang pollar olishning ahamyati yuqori bo‘lib, g‘o‘za maydonlarida amalga oshiriladigan asosiy meliorativ jarayon hisoblanadi. G‘o‘za maydonlarida uchinchi kultivatsiyadan so‘ng va sug‘orish egatlarini olishdan oldin, g‘o‘za qator oralariga bo‘ylama va ko‘nda lang pollar olinib g‘o‘za maydonlari qirqimlarga ajratiladi.O‘tgan 2018-yilda Respublikamizda 1071,1 ming gektar maydonga paxta yekilgan.Agarda bir gektar maydonda 25x25 m pollar olininadigan bo‘lsa yuqoridagi ko‘satgichlar bilan taqqoslaganda ish hajmining naqadar kattaligini ko‘rishimiz mumkin. Hududning nisbiy tekisligi o‘rtacha 60...80 foiz atrofida ekanligini inobatga olsak, pal olishning quyidagi afzalliklarini sanab o‘tishimiz mumkin:

• 
  sug‘orish jarayonini qirqimlar asosida tartibli tashkil etish uchun qulaylik yaratiladi;
  
• 
  sug‘orishda suv sarfining kamayishiga erishiladi;
  
• 
  pallar orqali ajratilgan qirqimlardagi g‘o‘za nihollarining to‘liq bir tekis suv bilan ta’minlash imkoni tug‘iladi;
  
• 
  dalaning balandroq bo‘lgan joylaridagi g‘o‘za nihollarini sug‘orish imkoni yaratiladi va buning hisobidan hosildorlik oshadi;
  
• 
  dalaning chuqurroq qismlarining ko‘llab ketilishi oldi olinadi va buning hisobidan hosildorlikka va suv tejamkorligiga erishiladi;
  
• 
  sug‘orishdan so‘ng dala bir me’yorda keyingi ishlov berish uchun yetiladi;
  
• 
  g‘o‘za nihollarini bir tekis rivojlanishiga erishiladi.
  

Pallarni hosil qilish bilan ularning yetarli miqdorda bo‘lishi sug‘orishdagi suv sarfini 8 – 12 foiz tejashga olib keladi.
O‘zbekiston paxtachilik ilmiy-tadqiqot instituti Buxoro filiali tomonidan fermer xo‘jaliklari uchun “Buxoro-6”, “Buxoro-8” va “Buxoro-102” o‘rta tolali g‘o‘za navlarini yetishtirish agrotexnikasi doir ishlab chiqilgan tavsiyalarida g‘o‘zalarni sug‘orish jarayonlarida pallarning ahamiyati va unga qo‘yiladigan talablar bo‘yicha aytib o‘tilgan. Unda ta’kidlanishicha, pal olinmagan dalalarning pal olingan dalalarga nisbatan quyidagicha farqlar kuzatiladi. Bular:

1. 
   Hosildorlikning dalani rel’efi va tekisligiga qarab 15-30 foizga kam bo‘lishi;
   
2. 
   Suv sarfi 20-30 foizga yuqori bo‘lishi;
   
3. 
   Dalaning notekisliklarida sho‘r parchalarining hosil bo‘lishligi;
   
4. 
   Dalada suvni nazorat qilishning qiyinligi;
   
5. 
   Sug‘orish davomiyligini maydonning kattaligiga qarab 30 – 50 foizga ortishligi kabilardan iborat.
   

Shundan kelib chiqqan holda, sug‘oriladigan dalalarni ko‘ndalang va bo‘ylama pallar miqdori va sifatini ta’minlashga asosiy e’tiborni qaratish talab etiladi. Sug‘oriladigan dehqonchilik dalalarining notekisligini inobatga olgan holda, har bir gektar yer maydonida o‘rta miqdorda 400 – 700 pogonometr bo‘ylama va ko‘ndalang pallar hosil qilinishi talab etiladi. Ayrim hollarda notekisligi yuqori bo‘lgan maydonlarda bu ko‘rsatgich belgilangandan 20 – 30 foizga ko‘proq amalga oshiriladi. [6]