Мамлакатнинг энергетика хўжалиги


Расм 1.1. Дунё ва Ўзбекистон Республикасининг бирламчи энергоресурсларининг фоизларда берилган структураси



Download 471,5 Kb.
bet4/36
Sana04.03.2022
Hajmi471,5 Kb.
#481913
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36
Bog'liq
Энергияни тежаш масалаларидан узбекча маъруза

Расм 1.1. Дунё ва Ўзбекистон Республикасининг бирламчи энергоресурсларининг фоизларда берилган структураси



Расм 1.2. Дунёдаги, Ўзбекистондаги ва асосий ривжланган давлатлардаги энергия билан таъминланганлик (а) (1 кишига йиллик энергоресурслар) ва электр билан таъминланганликнинг (б) (1 кишига йиллик электр энергия сарфи) солиштириш маълумотлари.


Охирги кўрсатгич нисбий равишда мамлакатнинг технологик даражасини кўрсатади. Кўриниб турибдики, агар биз энергия билан таъминланганл икда ўртача дунё кўрсатгичидан устун турсак, электр билан таъминланганликда аникки, ривожланган давлатлардан одатда қолганмиз.
1.3.расмда Ички ялпи махсулот (а) катталиклари ва электр сигдирувчванликлар ВВП (б) (тонна 1000 АКШ доллар нефть эквивалентда). График тахлилларидан кўриниб турибдики, ушбу кўрсатгич бўйича Ўзбекистон ривожланган давлатлардан бир неча мартага ортда қолмоқда. Бу энергия тежашнинг юқори потенциалидан дарак беради, бу эса техник жараённи таъминлаш максадида, республикамизда режаллаштиришни лавозимлигини билдиради.



1.3. Расм. Ялпи ички махсулотни (ВВП) (а) ички катталиги бўйича ва дунёдаги энергосигими ВВП (б) (тонна 1000 АКШ доллар нефть эквивалентда), Ўзбекистонда ва асосий ривожланган давлатларда солиштириилган маълумотлари.


Ўзбекистонда 89% электр энергия органик ёқилғи хисобига, иссиклик электр станцияларида, 11% эса гидравлик энергия хисобига, гидроэлектростанцияларда ишлаб чиқарилади. АКШ ва Япония учун атом энергиястистики (19 ва 31 га муносиб) мухим ўрин тутади ва статистик маълумотларга кўра қайта тикланувчи энергия манбалар сезиларли хисса қўшган. АКШда электр энергиянинг қайта тикланувчи энергия манбаи (83 млрд. кВт.с.) хисобига ишлаб чиқариладиган қисми, Ўзбекистондаги барча бирламчи манбалар (газ, нефть, кўмир, сув ресурслари) хисобига ишлаб чиқариладиган электр энергия хажмидан ортик.
Республикадаги кучланишларни гинерацияловчи структурада иссиклик электр станциялари асосий қисмни ташкил этади (85%). Маълумки, уларнинг фойдали иш коэффициенти юқори бўлмасда -3033% ни ташкил этади. Бошқача қилиб айтганда, ёқилаётган ёқилғининг 2/3 қисми бекорга сарфланяпти ва атроф мухитни истилишига ва ифлосланишига сарфланяпти. 1 кВ.с электр энергия ишлаб чиқариш учун тахминан 380 г шартли ёқилғи сарфланади. Бу жуда кўп, ва иссиклик энергоблокларнинг паст самарадорлигини билдиради. Солиштириш учун кўрсатиш мумкинки, Россияда бу кўрсатгич 300325 г. га тенг.
Бирламчи қазилма энергоресурслар турларининг йиғилган хилларининг келтирилган тахлили кўрсатадики, республика иктисодиёти салохиятини кўтаришда кўмир ва иссиклик энергиясидан фойдаланиш, уларнинг захираси кўплиги жихатидан, шунингдек ташки бозордаги рақобатбардошлиги максадга мувофиқ. Бунинг учун кўмир қазиб олишни самарадорлигини ошириш, темир йўлларни ривожлантириш, шунингдек уни ташишдаги қиммат булмаган темир йўл тарифлари билан таъминлаш керак. Электроэнергетикадаги кўмирдан фойдаланишнинг самарадорлигини оширишдаги муаммо бу, газни тозалаш ва қаттиқ ёқилғи ёқиш технологиясининг тезлик билан ўзлаштирилишидир, шунингдек, қайнаётган қаватли қозонлар, ички циклли газлаштирилган ёқилғили ПГУ, электроннурли, танловчи ва микро зангли газни тозалашдан иборат. Кўмир билан ишлайдиган иссиқлик электростанцияларининг атроф мухитга таъсирини пасайтириш мақсадида паст сифатли органик ёқилғиларни иккиламчи энергия ташувчи, масалан, суюқ ёки газсимон ёқилғи сифатида қайта ишлаш кўзда тутилган. Юқори сифатли, экологик тоза хамда юқори каллирояли ёқилғи олиш, уларни ташишни осон йўлга қўйиш, сифати паст кўмир кукунларини брикет холатига келтириб ташиш учун юқори сифатли технологиялардан фойдаланиш керак бўлади.
Чет эл тажрибаси кўрсатгичларига кўра, хозирги кундаги кам эътиборли ёқилғи тури хисобланган кўмирни қайта ишла ва ёқишда замонавий термик технологияларни қўлланилишида КПД 4550% етади.
Ёқилғи сарфи самарадорлигини ошириш мақсадида иссиқлик ва электр энергия (ТЭЦ) комбинацияланган холда ишлаб чиқариш зарур. Бу холда фойдаланилган шартли ёқилғининг 1 кВт.с электр энергияси олиш учун 200 г. дан ортмайди. Иссиқлик генирацияси ва электр энергия манбалари структурасида ТЭЦ хиссасини ошириш лозим.
Бундай чора тадбирларга газда ишловчи харакатли котлаванлардаги газ турбинали мосламалар ҳам киради. Бу холда ёқилғидан фойдаланиш коэффициенти сезиларли ўсади.
Илғор мамлакатларда, айниқса Германияда марказлашганлар билан бир қаторда, энергия билан таъминланганлик системаси марказлашганлиги кенг фойдаланилади. Бу иккиламчи энергоресурслар транспортидаги йўқотишларни сезиларли даражада камайтиради ва энергия билан таъминланганлик сифат даражасини оширади. Шунингдек бу схема энергия иқтисод схемасига киради ва катта марказлашган системалар бўйича техник шартлар қаторида кенг фойдаланишни талаб этади.
Иссиқликни тўғридан тўғри етказиб бериш у ёки бу сабабларга кўра қийинлашганда, иссиқлик олиш учун иссиқлик насосларидан фойдаланиш самаралидир.иссиқлик насосларида музлатилишга қарама қарши цикл хосил бўлади. Йўқотилган электр энергия бирлигига атроф мухитдан қўшимча 34 бирлик иссиқлик олинади. Бир қарашда-термодинамиканинг 1-қонуни бузилгани кўриниб турибди, лекин тахлил натижасида кўриниб турибдики, термодинамика қонуни бузилмади.
Мамлакат электроэнергиясининг ривожланиши қатор муаммолар ечимини талаб этади. Иссиқлик ва электр тармоқлари, подстанциялар, кабель линиялари, изоляцияли конструкциялар, коммуникацион жихозлар, ўта кучланганликдан сақлагичлар, ўлчов трансформаторлари яхши холатда эмас. Сўнгги пайтларда электроэнергия йўқотилиши катталашди, бу электростанцияларнинг мажбурий оптималлашмаган иш режимлари, электр тармоқларидаги реверсив кучланишларнинг ортиши билан боғлиқ.. Шу ва бошқа сабабларга кўра электр тармоқларидаги электро энергия йўқотилиши 1520% ни ташкил этади. Фойдаланиш муддатини ошириш мақсадида асосий электржихозларни назоратдан ўтказиш, зарур бўлганда қайта тиклаш, такомиллаштириш ёки янгилаш керак. Бу жараённи тезлик билан бажариш лозим, чунки жихознинг тизимдан чиқиши электрожнергетикада кўзда тутилмаган холатларга олиб келади, бунинг оқибатида мамлакат хўжалик тизимини ишдан чиқариши мумкин.


Download 471,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish