VBScript VBScript тили Microsoft корпорацияси томонидан яратилган бўлиб, Visual Basic тилининг бир қисми ҳисобланади. VBScript тили Internet Explorer ва Microsoft Internet Information Server (IIS) лар билан ишлашга мўлжалланган тилдир.
VBScript tilining JavaScript tili bilan umumiy qisimlari bir nechta, jumladan u aynan Microsoft Internet Explorer bilan ishlash va uning qơllanish sohasini cheklay olish imkoni tiga ga. VBScript interpretatorli til hisoblanib, Microsoft ning Web-texnologi lari bilan hamkorlikda ishlay oladi, masalan ASP (Active Server Page) bilan. Shunga qaramay VBScript klient tomonida ishlovchi ssenariy hisoblanadi, ASP server tomonida ishlaydi.
Server tomonidagi ssenariylar Server tomonida bajarilishi kerak bơlgan ssenariylar odatda sayt papkasining ichidagi maxsus papkaga joylashtiriladi. Foydalanuvchi sơroviga asosan server bu ssenariyni bajaradi. Bajarilgan ssenariy natijasi web-serverga uzatiladi va undan sơng klientga uzatiladi. Server tomonidagi ssenariylarni tashkil tish uchun odatda Perl, ASP, PHP, JSP va SSI kabi til va texnologi lardan foydalaniladi.
Perl Perl tili Web-ilovalar ratishda ng ommabop tillardan biri hisoblanadi. Matnlarni qidirish va taxrirlash, fayllar bilan qulay ishlay olish qoidalari bilan Perl tili Internet ning asosiy tillaridan biri bơlib qoldi. Perl – interpretatorli til hisoblanadi, shu bois unda ratilgan ssenariylar ishlashi uchun server komp terda Perl-interpretator ơrnatilgan bơlishi kerak.
Bevosita Perl-kodning interpretasi qilinish jarayoni uning samaradorligini pasaytiradi. Bugungi kunda Perl ning asosiy tuqlaridan, uning barcha platformalar uchun ishlay olishi va uning barcha resurslari bepul tarqatilayotganligidir. Kơpgina Web-serverlar UNIX da ishlaydi, Perl interpretator sa bu operasion tizimning bir qismi hisoblanadi.
ASP (Active Server Pages)
ASP- ma'lumotlar bazalari tashkil tish va ular bilan ishlash vazifalarini bajarishda juda moslashuvchan, qulay vositadir. ASP vositalari server tomonida ishlaydi va HTML-kod va ssenariylar kabi foyllarni qayta ishlaydi. ASP texnologi si VBScript, Java va JavaScript tillarini qơllab quvvatlaydi. ASP-kod ixtiyoriy HTML-xujjatdan, shu bilan birga boshqa ASP-xujjatdan chavirilishi mumkin. ASP-kod joylashtirilgan Web-sahifalar fayllari kengaytmasi . ASP bơladi.
ASP texnologi Windows NT va Microsoft IIS Web-serveriga mơljallangan hisoblanib, imkoni tlari va samaradorligi qori bơlganligi bois kơpgina kompani lar ơz vositalariga ASP ni qơllab quvvatlash imkoni tlarini kiritmoqdalar. ASP-vositalarini ishlab chiqish bơyicha yirik kompani Chillsoft Lider sredi nezavisimыx proizvoditeley ASP-sredstv – kompani Chillsoft UNIX ning bir qancha turi va turli Web-serverlardi ASP ni qơllash imkoni tini kiritgan. Kơpgina HTML-muxarrirlar, masalan Adobe GoLive ham ASP ni qơllab quvvatlaydi.
ASP texnologi si bir nechta qulayliklarni ơzida jamlagan: HTML-xujjatni dinamik generasilaydi, formalarni qơllab quvvatlaydi, ma'lumotlar bazasiga ruxsatni tashkil tadi va u bilan ishlay oladi. ASP – dasturlash tili ham, ilova ham mas, u interaktiv Web-sahifa hosil qilish texnologiyasi.
PHP PHP – bu serverda qayta ishlanuvchi ssenariylar tilidir. ASP kabi PHP kodlar ham bevosita HTML-xujjatni tarkibiga qơshiladi. Ushbu tilning nomi Personal Home Page Tools sơzlarining qisqartmasidan olingan. PHP da C va Perl tillarida uchragan bir qator muammolar hal tilgan, bundan tashqari, PHP ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun juda qulay vositadir. Umuman olganda Perl, PHP – ochiq tizimli tillar hisoblanadi va ularni dasturchilar modernizasi lashtiraoladi
JSP JSP (JavaServerPage) texnologi si ơzining funksional imkoni tlariga kơra ASP ga ơxshashdir. Asosiy farqi shundaki, bunda VBScript va JavaScript bilan birga Java tili ham qơllanila oladi. Shunga qaramay JSP Java dan oldinroq qơllanilgan va ushbu texnologi mukammal Web-ilovalar ratish uchun etarli imkoniyatga.
SSI SSI (Server Side Include) vositasi dastlab HTML-faylni dastlab serverda qayta ishlaydi va undan sơng uni klientga uzatadi. Dastlabki qayta ishlash vaqtida xujjatga dinamik generasi qilingan ma'lumotlar qơshiladi, masalan joriy vaqt haqidagi ma'lumot. Umuman olganda SSI texnologi si HTML-faylning tarkibiga qơshimcha qơllanmalar qơshishga mơljallangan, HTMLning qismi hisoblanadi.
