Ma’ruza mavzu: Inflyatsiya va Aksilinflyatsiya siyosati – soat

valyuta kururslarining o‘zgarishi;

kredit berish shartlarining qimmatlashuv va muddatlarining qisqarishi tomon o‘zgarishi;

kundalik ehtiyoj mollaridan iborat iste’mol savati bahosining o‘sishi.

Inflyatsiya baho indekslari - deflyator va iste’mol narxlar indeksi yordamida aniqlanadi.

Baholar o‘rtacha (umumiy) darajasining nisbiy o‘zgarishi inflyatsiya darajasi (baholarning o‘sish sur’ati) deb ataladi. Makroiqtisodiy modellarda inflyatsiya darajasi quyidagicha ifodalanishi mumkin:
P-P_-1

p = ----------

P_-1

bunda: p– yillik inflyatsiya sur’ati;

P - joriy yilning narxlar indeksi; P_-1 - o‘tgan yilning narxlar indeksi.

Talab inflyatsiyasi iqtisodiyotda talab keskin oshib ketishi va uni ishlab chiqarishning real hajmi bilan qondirish mumkin bo‘lmay qolgan sharoitlarda kelib chiqadi. Ya’ni, to‘liq bandlilikka yaqin sharoitda iqtisodiyotning ishlab chiqarish imkoniyatlari o‘sib borayotgan yalpi talabni qondirolmaydi. Ortiqcha talab esa real tovarlar bahosining ko‘payishiga iqtisodiy bosim beradi va talab inflyatsiyasi kelib chiqadi.

Taklif inflyatsiyasi bu, mamlakat iqtisodiyotida tovar va xizmatlar taklifining kamayishi natijasida tovar va xizmatlar baholarining oshishidan paydo bo‘ladi. Bunday hollarda ortiqcha talab bo‘lmasa ham tovarlarning baholari oshib boradi. Hatto ish bilan bandlik va YaIM ishlab chiqarish kamaygan yillari tovarlarning bahosi oshadi. Jami taklif qisqarishining asosiy sababi mahsulot birligiga sarflangan xarajatlarning o‘sishi hisoblanadi. Bunda nominal ish haqi, xom ashyo va yoqilg‘i narxlarining oshishi natijasida ishlab chiqarish tannarxi ham oshadi.

Taklif inflyatsiyasining kelib chiqishiga, shuningdek, taklif mexanizmining buzilishi ham ta’sir qiladi. Taklif mexanizmi esa tasodifiy holda asosiy ishlab chiqarish omillari bahosining keskin ko‘payishidan kelib chiqadi.

Inflyatsiyani real daromadlar darajasiga ta’siri u kutilayotgan yoki kutilmayotganiga ham bog‘liq. Kutilayotgan inflyatsiya sharoitida daromad oluvchi inflyatsiyaning u olayotgan daromadga ta’sirini kamaytirish, ya’ni real daromadi darajavsini saqlab qolish chorasini ko‘radi. Bu uchun Fisher tenglamasidan foydalanish mumkin:

i = r + p kut., bu yerda i-nominal foiz stavkasi; r- real foiz stavkasi; pkut- kutilayotgan infnflyatsiya darajasi.

Inflyatsiya sur’ati 10 foizdan oshganda Fisher tenglamasi quyidagi ko‘rinishni oladi: