Ma’ruza mavzusi

O`zlashtirma gap
O`zgalarning shakli o`zgartirilib, mazmuni ifodalangan gapi o`zlashtirma gap deyiladi. O`zlashtirma gap ko`chirma gapga aylantirilishi mumkin bo`lgan gapdir: Qurbon ota ertaga kelishini aytdi (o`zl. gap) – Qurbon ota dedi: “Men ertaga kelaman”(ko`ch. gap).
So`roq, buyruq mazmunini ifodalagan ko`chirma gaplar o`zlashtirma gapga aylantirilganda, darak gap shaklida bayon qilinadi.

Ko`chirma gap	o`zlashtirma gap
- Bu qanday bino, nimaga mo`ljallaysiz? - dedi O`ktam.	O`ktam bu qanday bino ekanligini, uning nimaga mo`ljallanishini so`radi

Undalma, kirish so`z qatnashgan ko`chirma gaplar o`zlashtirma gapga aylantirilganda, kirish so`zlar tushib qoladi, undalma vositali to`ldiruvchiga aylantiriladi, 1-, 2-shaxs­larni ko`rsatuvchi so`zlar 3-shaxsga aylantiriladi:

Ko`chirma gap	O`zlashtirma gap
- Xo`sh, Kanizakxon, qanday yangiliklar bor? - so`radi O`ktam. - Men ketdim, - dedi ukasi.	O`ktam Kanizakxondan qanday yangiliklar borligini so`radi. Ukasi o`zining ketayotganini aytdi.

O`zlashtirma gapning kesimi aytmoq, gapirmoq, buyurmoq, so`ramoq, undamoq (demoq fe’lidan tashqari) so`zlari bilan ifodalanadi
Ko`chirma va unda ishlatiladigan tinish belgilari
Biror matndan ko`chirilgan gaplar ko`chirma deyiladi. Ko`chirma ikki xil bo`ladi:
1. Muallif gapi bilan birga qo`llangan ko`chirma: Alisher Navoiy ilm olishga da’vat qilib: "Olim bo`lsang, olam seniki", - degan edi .
2. Muallif gapisiz qo`llangan ko`chirma:
Koinot gultoji insondir azal,
Undadir eng oliy tafakkur, amal.
U hatto tubanlik ichra ham tanho,
Yo falak, ijoding buncha mukammal.
A.Oripov
Muallif gapi bilan qo`llangan ko`chirma bayon qilinayotgan fikrni asoslash, tasdiqlash yoki inkor etish uchun keltiriladi. SHe’riy parchalar ko`chirma tarzida keltirilsa, qo`shtirnoqqa olinmaydi. Ko`chirma muallif gapisiz qo`llansa ham, qo`shtirnoqqa olinmaydi. Bu tarzdagi ko`chirmalar epigraf tarzida qo`llanadi va qo`shtirnoqqa olinmaydi