Mavzu. Auditorlik tekshiruvining turlari va shakllari Reja: Auditorlik tekshiruvining shakllari

Ushbu turdagi audit tekshiruvini o'tkazishning asosiy shartlari (1) tekshirilishi mumkin bo'lgan ma’lumot; (2) yuqori organlar tomonidan chiqarilgan qonun-qoidalarning mavjudligi.

Muvofiqlik auditiga misol tariqasida daromad solig‘ini to‘lash jarayonini keltirish mumkin. Ushbu jarayonda, daromad solig‘ini to‘lash vaqtida Soliq kodeksidan chetga chiqilgan hollar bo'lgan yoki bo‘lmaganligi tekshiriladi. Bu misolda muvofiqlik auditini o‘tkazish uchun yuqorida keltirilgan asosiy ikki shart bajarilganini ko‘rishimiz mumkin.

(1) tekshirilishi mumkin bo‘lgan ma’lumot (korxona daromadiga doir ma’lumotning mavjudligi);

(2) yuqori organlar tomonidan chiqarilgan qonun-qoidalarning mavjudligi (Soliq kodeksi).

Muvofiqlik auditiga yana bir misol sifatida tijorat banklari faohyatining Markaziy Bank tomonidan tekshirilishni keltirish mumkin. Bunda MB tomonidan yuborilgan auditorlar bank faoliyatiga oid ma’lumotlarni Markaziy bank, Moliya vazirligi, Soliq qo‘mitasi va boshqa bir qator yuqori turuvchi muassasalar tomonidan chiqarilgan qonunlar, qarorlar, standartlar, yo‘riqnomalar bilan taqqoslaydilar. Buning natijasida, tekshirilayotgan bank qanchalik mavjud qonun hujjatlarga asosan ish yuritayotgani ma’lum bo‘ladi. Moslik auditining natijasi auditorlarni yo’llagan tashkilotga taqdim etiladi.

Muvofiqlik auditi korxonaning muayyan moliyaviy yoki xo'jalik faoliyatini ularning belgilangan shartlarga, qoidalarga yoki qonunlarga muvofiqligini aniqlash uchun tahlil qilishdan iborat. Agar bunday shartlar (masalan, ichki nazorat qoidalari) ma'muriyat tomonidan o'rnatilgan bo'lsa, u holda ushbu turdagi audit korxonaning ichki audit funktsiyasini bajaradigan xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.

Amerika Qasamyod Qilgan Jamoat Buxgalterlar Instituti (AICPA) keltirgan ta’rifiga ko‘ra, «Operatsion audit — korxona faoliyatini baholash, kamchiliklarni aniqlash va bartaraf etish chora-tadbirlarini izlash maqsadida, shu korxona yoki uning bo‘limi faoliyatini biror belgilangan mezonga asosan tizimli o‘rganishdir». Ushbu ta’rifda keltirilgan mezon: