Mavzu: avstraliya iqlim mintaqalari iqlimi va tabiat zonalari

Subequatorial	Ekvatorial	Tropik	+24	+24		Yoz
1000-2000
Tropik Ikki yo'nalish: 1. Sharqdagi nam, quruq iqlim 2. G'arbdagi quruq iqlim
Subtropik Uch yo'nalish: 1. Janubi-g'arbiy qismida O'rta er dengizi iqlimi 2. Markaziy qismdagi kontinental iqlim 3. Janubi-sharqdagi nam iqlim	Tropik	Mo''tadil
Mo''tadil haqida. Tasmaniya	Mo''tadil	Mo''tadil	+18	+14	Yil davomida	2000

Shakl 2. Avstraliyaning iqlim zonalari xaritasi.

Avstraliya artezian havzalarining ichki suvlariga boy: ulardan 15tasi bor.

Eng mashhuri - Katta Artesian havzasi. Bu dunyodagi ikkinchi eng katta er osti chuchuk suv ombori. Birinchisi, Rossiyada joylashgan G'arbiy Sibir.
Avstraliya havzasidagi er osti suvlari ozgina sho'rlangan. Ularning kimyoviy tarkibi qit'a uchun muhim bo'lgan namlikni qo'llash doirasini aniqladi. Ular qo'y fermalarida qishloq xo'jaligida qo'llaniladi.
Agar qit'aning fizik xaritasiga e'tibor qaratsangiz, Avstraliya iqlimi bilan batafsil tanishishingiz mumkin.

Shakl 3. materikning fizik xaritasi.

Unda siz relefni ko'rishingiz va mamlakatning gidrografiyasi bilan tanishishingiz mumkin.

Iqlimning asosiy turlari:

• 
  subekvativ (shimolda),
  
• 
  tropik (qit'aning janubi),
  
• 
  subtropik (Markaziy Avstraliya).
  

Tasmaniya oroli ham ro'yxatga kiritilishi mumkin, chunki u Avstraliya shtati. Bu yerdagi iqlim mo''tadil. Endi ularning har birini batafsil ko'rib chiqing.

Avstraliyaning subtropik iqlimi

Avstraliya janubida qaysi iqlim zonalarida joylashgan? Bitta subtropik kamar mavjud, ammo u 3 turga bo'linadi.

Kontinental - materikning janubiy qismi uchun xarakterli, ammo sharqda, Adelaida atrofi orqali Yangi Janubiy Uelsning g'arbiy hududlarigacha cho'zilgan. Bu oz miqdordagi yog'ingarchilik va haroratning sezilarli darajada o'zgarishi. Yoz quruq va issiq, qishi sovuq. Yillik yogʻin 500-600 mm. Hudud asosan ichki quruqlik tufayli cho'lga aylangan.

Avstraliyadagi O'rta er dengizi iqlimi materikning janubi-g'arbiy qismiga xosdir. Yozda harorat +23 ga etadi. +27 ° C, qishda esa +12 gacha tushadi. +14 ° C. Yog'ingarchilik miqdori oz - yiliga 500-600 mm. Bu eng janubi-g'arbiy va janubi-sharqiy sohillari.

Janubi-sharqdagi nam subtropik iqlim haroratning o'rtacha ko'tarilishi bilan tavsiflanadi - taxminan +22 ° C. Qishda +6. +8 ° C. Yog'ingarchilik miqdori yiliga 2000 mm dan oshadi.

Avstraliyaning tropik iqlimi

Markaziy Avstraliya qaysi iqlim zonasida joylashgan? Subtropik va subekvativ iqlim faqat qit'aning ekstremal mintaqalarida hukmronlik qiladi, tropik iqlim deyarli butun Avstraliyada hukmronlik qiladi. U nam va quruqga bo'linadi.

Nam tropik iqlim materikning o'ta sharqiy qismiga xosdir. Shamol Tinch okeanidan namlik bilan to'yingan havo massalarini olib keladi. O'rtacha bu erda taxminan 1500 mm yog'in tushadi, shuning uchun bu joy yaxshi namlanadi. Iqlimi yumshoq, yozda harorat +22 ° C gacha ko'tariladi, qishda esa +11 ° C dan pastga tushmaydi.

Tropik quruq iqlim materikning ko'p qismiga xosdir. Avstraliyaning markaziy va g'arbiy mintaqalari cho'l va yarim cho'llarni egallaydi. Ular Hind okeanining qirg'oqlaridan Buyuk bo'linish tizmasiga qadar deyarli 2,5 ming km.

Ushbu qurg'oqchil rayonlarda yozda harorat ba'zan +30 ° C dan oshadi. Qishda u +10 ga tushadi. +15 ° C. Qit'aning eng issiq joyi Avstraliyaning shimoli-g'arbiy qismidagi Buyuk Qum Cho'lidir. Deyarli barcha yozda bu erdagi harorat +35 ° C dan oshadi, qishda esa u faqat +20 ° C gacha tushadi.

Materikning markazida, Elis Springs shahrida termometr + 45 ° C ga qadar ko'tarilishi mumkin. Bu Avstraliyaning eng boy va eng go'zal shaharlaridan biri, ikkinchi eng zich shaharlaridan biri. Shu bilan birga, u eng yaqin aholi punktidan 1500 km uzoqlikda joylashgan.

Avstraliyadagi iqlim zonalari va iqlim turlarini muhokama qilayotganda, biz Tasmaniya orolidagi ob-havo sharoitlarini esdan chiqarmaymiz. U mo''tadil iqlimga ega, qishda va yozda harorat 10 daraja atrofida o'zgarib turadi. Yozda o'rtacha harorat +17 ° C, qishda esa +8 ° C gacha tushadi.

Bu erda Avstraliyaning iqlim zonalari mavjud: subekvativ, tropik va subtropik.

4. AVSTRALIYANING O`SIMLIK VA HAYVONOT DUNYOSI

Yuqori o'simliklarning 12 ming turidan 9 mingdan ortig'i faqat Avstraliya qit'asida o'sadi. Ular orasida Avstraliyadagi eng tipik o'simliklar bo'lgan evkalipt va akatsiya turlari ko'p. Shu bilan birga, Janubiy Amerika, Janubiy Afrika va Malay arxipelagi orollariga xos bo'lgan bunday o'simliklar mavjud. Bu shuni ko'rsatadiki, millionlab yillar oldin qit'alar o'rtasida quruqlik aloqalari bo'lgan.

Avstraliyaning aksariyat iqlimi qurg'oqchilik bilan ajralib turishi sababli, uning florasida quruq mehribon o'simliklar ustunlik qiladi: maxsus donli o'simliklar, evkalipt daraxtlari, soyabon akatsiyalari, shirali daraxtlar (shisha daraxt). Bunday daraxtlar katta chuqurlikdan namlikni so'rishadi. Ushbu daraxtlarning tor va quruq barglari asosan xira kulrang-yashil rangga bo'yalgan. Ulardan ba'zilarida barglar quyoshga bir chetga qarab turishadi, bu ularning sirtidan suvning bug'lanishini kamaytirishga yordam beradi.

Qit'aning markaziy qismining cho'llari juda issiq va quruq bo'lib, ular zich, deyarli o'tish qiyin bo'lmagan tikanli daraxtlar bilan qoplangan

Avstraliya hayvonlari

Tepsiz amfibiyalar oilasining yorqin vakili daraxt qurbaqasi yoki arborea, juda yorqin rangga ega daraxt qurbaqasi.

Shuningdek, Avstraliyada turli xil to'tiqush turlari mavjud.

Avstraliya faunasining o'ziga xos xususiyatlaridan biri shundaki, u erda yirik yirtqich sutemizuvchilar yo'q. Faqatgina xavfli yirtqich hayvon bu dingo it. Uni miloddan avvalgi 3000 yildan avstraliyalik aborigenlar bilan savdo-sotiq qilgan avstriyaliklar olib kelishgan. e.

Tasmaniya shaytoni - zamonaviy marsupial yirtqichlar. Uning qora ranglari, o'tkir tishlari bor ulkan og'iz, tundagi dahshatli qichqiriqlar va shafqatsizlik Evropaning birinchi ko'chmanchilariga bu ayshli yirtqichni shayton deb atashga asos bo'ldi.

Avstraliyaning faunasi 200 mingga yaqin hayvon turlarini o'z ichiga oladi, ular orasida faqat Avstraliyada yashaydigan juda ko'p noyob hayvonlar mavjud. 83% sutemizuvchi hayvonlar, sudralib yuruvchilarning 89%, baliqlarning 90% va amfibiyalarning 93% Avstraliyada tubjoy bo'lib, sayyoraning qolgan qismiga xosdir. Qit'aning hayvonot dunyosi maymunlardan, pachyderm sutemizuvchilardan va kavsh qaytaruvchi hayvonlardan butunlay mahrumdir.

Koalayoki marsupial ayiq - butun dunyo bo'ylab taniqli bo'lgan Avstraliya hayvonot dunyosining yana bir yorqin vakili. Koalas deyarli butun umrini evkalipt daraxtlarining tojlarida o'tkazadi. Ular kam proteinli, ammo ko'plab hayvonlar uchun zaharli bo'lgan ko'plab fenolik va terpen birikmalarini o'z ichiga olgan kurtaklar va evkalipt barglarini eyishga odatlanganlar.

Avstraliya florasi

Avstraliyaning noyob iqlim sharoiti va joylashishi uning flora va faunasining o'ziga xosligini aniqladi. Avstraliyaning sabzavot ramzi evkalipt hisoblanadi. Ulkan daraxt kuchli ildizlarga ega, ular erga 20, hatto 30 metrga ham boradi! Ajoyib daraxt qurg'oq Avstraliya iqlimiga moslashdi. Botqoqliklar yaqinida o'sadigan evkalipt daraxtlari suv omboridan suv olib, botqoqni quritishga qodir. Shunday qilib, masalan, Kavkaz sohilidagi Kolchisning botqoq erini quritdi. Bundan tashqari, evkaliptning chekkasiga qarab quyosh tomon burilgan tor barglari bor. Faqat ulkan evkalipt o'rmonini tasavvur qiling-a, unda deyarli hech qanday soya yo'q!Tinch okeani yuvadigan Avstraliyaning sharqiy qirg'oqlari bambuk tog'larida ko'milgan. Janubga yaqinroq shisha daraxtlari bor, mevalari shishaning shakliga o'xshaydi. Aborigenlar ularga yomg'ir suvini olishadi Shimolda zich subtropik o'rmonlar o'sadi. Bu erda siz katta palma daraxtlari va mangrovlarni ko'rishingiz mumkin. Yog'ingarchilik eng ko'p tushadigan shimoliy qirg'oq bo'yida akatsiya va pandanus, otquloq va fernnik o'sadi. Janubga yaqinroq o'rmon yupqalanmoqda. Savannaxon zonasi boshlanadi, u bahorda baland o'tlardan iborat gilam bo'lib, yozda quriydi, yonib ketadi va jonsiz cho'lga aylanadi. Markaziy Avstraliya yaylov zonasi Avstraliyaning faunasi juda boy va rang-barang. Hayvonlar dunyosining birinchi xususiyati: Avstraliyada juda ko'p sonli endemik hayvonlar mavjud, ya'ni ular endi sayyorada biron bir joyda topilmaydi. Bu, albatta, janubiy qit'aning ramzi sifatida tan olingan kanguru va koalalar. Faqat kanguru 17 avlod va 50 dan ortiq turlarga ega. Ularning eng kichigi bo'yi bor-yo'g'i 20-23 sm, eng kattasi 160 sm.

XULOSA

Xulosa qilib aytganda Avstraliya uzoq va g'ayrioddiy tarzda evropaliklar tomonidan darhol o'rganilmagan qit'adir. Bunga qo'shimcha ravishda, u boshqa yarim sharda to'liq joylashgan bo'lib, shuningdek, Erdagi eng kichik hisoblanadi. Erning turli qismlarining iqlimi va tabiati to'g'risida tasavvurga ega bo'lishni istagan har bir kishi uchun uning xususiyatlarini o'rganish qiziqarli bo'ladi.

Yashil qit'a hamma narsada noyobdir. Tabiat tomonidan yaratilgan iqlim sharoitlari sizning ta'tilingizni yil bo'yi zavqlanishingizga imkon beradi. Avstraliya sayyoradagi eng quruq qurg'oqchil hududdir, ammo iqlim zonalarining xilma-xilligi tufayli bu erda cho'llardan dengiz sohillarigacha, tropik o'rmonlardan tortib to qorli cho'qqilargacha, Tasmaniya orolining mo''tadil iqlimidan qit'aning markaziy qismidagi cho'l issiqligiga qadar turli xil tabiiy sharoitlar mavjud.

Shakl 1. Avstraliya xaritasi.

Avstraliya geografik jihatdan janubiy yarimsharda joylashganligi sababli, bu erdagi fasllar Shimoliy yarim sharda aks etadi.

Tabiat zonalari. Avstraliya maydoniga ko‘ra qiyoslansa, cho‘l zonasi egallagan hududlar bo‘yicha birinchi, o‘rmonlar maydoniga ko‘ra oxirgi o‘rinni egallaydi. Materikda quyidagi tabiat zonalari tarkib topgan. Fasliy nam doimiy yashil o‘rmonlar materikning shimoli-sharqiy sohillarini egallaydi. Daraxtlardan palma, lavr, daraxtsimon paporotniklar, evkaliрtlar ko‘p uchraydi. Tropik o‘rmonlarda xaltali ayiq — koala, lirodum, kenguru, xaltali iblis, o‘rdakburun, yexidna, rang-barang to‘tilar, qushlar yashaydi. Savannalar materikning shimoliy, sharqiy qismlarida katta maydonlarni egallaydi. Savannalarda siyrak o‘rmonlar (evkaliрt, akatsiya, kazuara, butilkasimon daraxtlar), o‘t  hamda  buta o‘simliklar mavjud. Bu zonada kenguru, vombatlar (xaltali kemiruvchilar), xaltali chumolixo‘r, suv havzalarida qushlar ko‘p.

 Cho‘l zonasi materikning ichki qismida katta hududlarni egallaydi. Bu zonada efemer o‘simliklar bilan birga doimiy yashil butazorlar (asosan, evkaliрt, akatsiyadan iborat) o‘tib bo‘lmas changalzorlarni — skreblarni hosil qiladi. Bu zonada gigant kengurular, vombatlar, yexidna, dingo iti, emu tuyaqushi, zaharli ilonlar, mali — inkubator tovug‘i va kemiruvchilar yashaydi. Eng janubdagi subtropik iqlim mintaqasidagi tabiat zonalari hududiy xususiyatga ega. Materikning g‘arbiy qismida qattiq bargli o‘rmonlar va butalar (asosan, evkaliрtlar), janubi-sharqida evkaliрt o‘rmonlari, undan janubda doimiy yashil dub (eman)lar o‘sadi. Avstraliya Alp tog‘larida balandlik mintaqalari mavjud. Tasmaniya aralash o‘rmonlar bilan qoplangan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.Abdullayev. O. Iqtisodiy geografiya va ekologiya. Nаmangan 2002 y.

2. Abdullayev O. Mintaqalar va mamlakatlar iqtisodiyoti. – T.: “Yangi asr avlodi” 2009 y.

3. Атлас Мира странни мира в картах и фактах. М. ЗАО «компания», АСТ-ПРЕСС. 1999.

4. Ahmedov E.,Sayidaminova Z. O`zbekiston Respublikasi (qisqacha ma`lumotnoma).: 1998 y.

5. Борм З. Исрория мировой экономика. – М., 1998.

6. Киреев А.Л. Международная экономика. – М., 1997.