Мавзу: Девиант хулқ – ижтимоий-педагогик муаммо сифатида

Maktabgacha yoshdagi bolalarning nutqini rivojlantirish xilma-xil faoliyat turlarida amalga oshadi:

• tabiat ob’ektlari bilan tanishtirish mashg’ulotlarida;
• badiiy asarlar bilan tanishtirish mashg’ulotlarida;
• savodga o‘rgatishda;
• o‘yin faoliyatida;
• ijtimoiy foydali mehnat jarayonida turli ishlarni bajarish asosida.

Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning nutqini rivojlantirish quyidagi qonuniyatlarni hisobga olishni talab etadi:

• ona tilida nutqni idrok etish qobiliyati bola nutq organlarining mashqiga bog’liq;
• nutq ma’nosini tushunish bola tomonidan umumlashtirishning turli darajasining leksik va grammatik til belgilari o‘zlashtirilishiga bog’liq;
• nutq me’yorini o‘zlashtirish bolada tilni his etishning rivojlanganligiga bog’liq.

Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqning tovush madaniyatini shakllantirish uchun quyidagi vazifalarni hal etish lozim:

• bolalarning fonematik eshitishi, mazkur sur’at va ohangni idrok eta olish qobiliyatini asta-sekin rivojlantirib borish;
• artikulyatsion apparatni rivojlantirish;
• iboralar vositasida erkin gapira olish qobiliyatini shakllantirish;
• muomala sharoitiga bog’liq ravishda ovoz balandligi yoki pastligini boshqara olishni tarbiyalash;
• ona tilidagi barcha tovushlarni to‘g’ri talaffuz qilishga o‘rgatish;
• har bir tovush, shuningdek, so‘z va iboralarni aniq va ravon talaffuz qilish;
• so‘zlarni adabiy til orpoefiyasi qoidalariga muvofiq talaffuz qilishga o‘rgatib borish;
• nutqning maromli sur’atini shakllantirish;
• nutqning ohangdor va ifodali bo‘lishiga erishish.

Babayeva D.R. Tevarak-atrofni o‘rganishda maktabgacha katta yoshdagi bolalarning bog‘lanishli nutqini rivojlantirish: Pedagogika fanlari nomzodi. ... diss. – T., 2001. – B 25.