Мавзу: Эпидемик паротит



Download 110 Kb.
bet2/4
Sana25.02.2022
Hajmi110 Kb.
#255583
1   2   3   4
Bog'liq
Эпидемик паротит

Патогенези. Касалликнинг патогинези хозиргача чукур урганилмаган. Кузгатувчининг кириш дарвозаси огиз, бурун, юткун шиллик пардалари, муртак безлари, куз конъюктиваси хисобланади. Н.Ф. филатовнинг айтишича вирус кулок олди безига стенонов канали оркали эмас, балки кон оркали боради.
Вирус эпителио-, нейро- ва висцериотроплиги сабабли без тукмаси тутган хамма органлар, М.Н.С, жигар, нафас органлари, сийдикчикарув органлари хам патологик жараёнда иштирок этадилар.
Вирус сулак безларига тупланиб иккинчи бор конга утади ва вирусемия яна кучаяди.
Вирусемия даврида вируслар гематоэнцефалолитик баръерни кесиб утиб субарахноидал бушликка утиб серозли менингит ёки менингоэнцефалит келтириб чикариши мумкин.
Субарахноидал бушликда вируслар туплана боради.
Вирусларни субарахноидал бушликда тупланиши вакти хар хил булади. (35 кунгача) . Шу сабабдан менингит хар-хил вактларда (даврларда) ривожланиши мумкин. Айрим олимларнинг айтишича, (Jerken -1966) менингит вирусни тугридан – тугри ёки аллергик холатлар келтириб чикариши хисобига ривожланиши мумкин.
Эпид паротитда церебрал ёки радикульневротик синдромларнинг кеч пайдо булиши аллергик компонентларнинг мавжудлигидан далолат беради. (5-11 кунлар)
Ошкозон ости безидаги узгаришлар тулик урганилмаган. Ошкозон ости бези катталашган, кизарган,ацинуслари шишган. Хужайра ядролари яхши буялмайди. Купчили хажайраларда вакуоллар пайдо булади. Чикарув каналларининг (протокларнинг) шиши хисобига Лангерганс орчаси кичрайиб колади.
Эпидпаротит вирусларини факат конда, сулак безларидагина эмас, балки, тестикуляр тукимада, ошкозон ости безида ва эмизикли аёл сутида хам ажратиб олиш мумкин.
Эпид паротитда организмда специфик антитело (нейтралловчи ва комплемент богловчи ва х.к.) пайдо булади ва аллергик холат (перестройка) узок муддатга сакланиб колади - умрбод.
Клиникаси.
Касалликнинг яширин даври 11-30 кун, уртача 18-21 кун. Яширин даврининг давомийлиги макроорганизмларнинг холати ва кузгатувчининг биологик хусусиятига боглик. Айрим холларда 1-2 кун продромал давр кузатилади. Бу даврда беморда умумий дармонсизлик, чарчаш, холсизлик,иштаха пастлиги, эт увишиш, бош огриги, уйкусининг бузилиши, гохида юкори харорат, буйин ва бошка мушакларда, бугимларда огрик кузатилади.
Типик кечган холларда касаллик уткир бошланибтана харорати 38-39° С гача кутарилади. Лихорадка даврининг давомийлиги касалликнинг клиник шаклига боглик. Аввал бир томонлама, кейинчалик иккинчи томон кулок олди бези шишади ва огрик пайдобулади. Жараёнга бошка сулак безлари хам кушилиши мумкин, масалан: субмаксиляр, сублингвал, бундан ташкари ошкозон ости, жинсий ва бошка безлар. Кулок олди безининг зарарланиши бирламчи ва хос белгисидир. Безларнинг зарарланиши хисобига огиз бушлиги шиллик пардаларида узгаришлар кузатилади. Яъни Степанов протоки очиладиган жойда шиш ва атрофидаги шиллик парда гиперемияси кузатилади.- Симптом Мурсона.
Гохида муртак безлари шиши ва гиперемияси кузатилади. Жинсий безлар, тил ости , ошкозон ости безларининг алохида зарарланиши кам учраса; кулок олди ва жаг ости безлари зарарланиши куп учрайди.
Бузли органларнинг зарарланиши бирламчи (вируслар биринчи шу безларда тупланади) ва иккилимчи булади.
Ошкозон ости бези зарарланганида кориндаогрик, кунгил айнаш, кусиш, ич суриши ёки котиши мумкин. Айрим холларда жигар ва талок катталашади, яъни перенхиматоз гепатитни бериши мумкин. Бунда субклиник, енгил саригли ва саригсиз шаклда кечади. Жараёнга вегетатив нерв системаси хам кушилади. Бунда юрак тонлари бугиклашуви, систолик шовкин, бродикардия АКБ пасайиши.
Купчилик холларда МНС зарарланади. – серозли менингит, менингоэнцефалит, невритлар, полирадикулоневритлар кузатилади. Касаллик оддий кечганда уртача 8-10 кун давом этади. Лекин бошка безларнинг бирин-кетин жараёнга кушилиши хисобига касаллик тулкинсимон кечиши мумкин. Касаллик тузалиш билан тугайди.
Эндомик паротитнинг клиник таснифи. (Н.И.Нисевич, 1967)

  1. Огирлигига караб:

    1. Типик шакли:

а) Без шакли. Бунда без органларнинг (parotitis
submaxillitis, panoreatitis ва бошкалар) чекланган.
б) Асаб шакли. МНС сининг чекланган зарарланиши. ( изолированное поражение)- серозли менингит, менингоэнцефалит)
в) Аралаш шакли: МНС ва без аъзоларнинг биргаликда зарарланиши.
2. Атипик шакли.
а) Ута енгил (стертая).
б) Клиник белгиларисиз.

  1. Огирлигига караб:

    1. Енгил.

    2. Урта огир

    3. Огир.

Огирлик курсаткичлари.
1.Безларнинг зарарланиш даражаси: битта ёки бир нечта безларнинг зарарланиши, безлардаги огрикнинг кучлилиги, шишнинг катта-кичиклиги.
2. МНС нингзарарланиш даражаси - менингик ва менингоэнцефалитик белгиларнинг якколлиги.
3. Умум интексикация даражаси – тана хароратининг юкорилиги, умумий ахволининг узгариши.

Касалликнинг енгил шаклида интоксикация белгилари йук ёки суст. Тана харорати 37°-38°, касалнинг умумий ахволи коникарли колади. Безлардаги шиши ва огрик кучсиз. Бош огриги, кунгил айниш ва кусиш кузатилиши мумкин. Асоратлари йук. Касаллик 5-7- кун давом этади.


Эпидпаротитнинг урта огир кечган шаклида фебрал температура(38°-39,9°С) ва юкори, узок лихорадка, умум интоксикация белгилари ( калтираш, бош огриги, артралгия миалгия ) сулак безларининг шишиши, купинча шиши томонлама хамда айрим асоратлари билан кечиши мумкин. Бемор дармонсиз, бушашган, безлар пайпаслаганда огрикли. МНС зарарланганини курсатувчи белгилар: куп кусиш, тиришиш, безовталик, алахсираш (затемнение сознания). Касаллик 2 хафта ва ундан ортик чузилиши мумкин.
Огир шаклларида кучли интоксикация тана харорати 40°С ва ундан юкори. 2 хафта ва ундан ортик кунга. Бир вактда бир нечта без зарарланади. Улар атрофидаги тери ости клетчаткалар шишган. Куп кусиш тиришиш, безовталик, бродикардия, гипотония, юракда систолик шовкин кузатилади. Эпид паротитнинг огир шакли 2-3 хафтадан купрок давом этади. Купинча тузалиш билан тугалланади. В.Я.Негреску, А.С.Козлюк (1974) ута енгил (стертый) абортив ва субклиник шаклларидан ташкари ута огир эпид паротитларни хам кузатганлар. Одатда касалликнинг бу шакли локал узгаришлар суст лекин, умум интоксикация белгилари кучли булган. Бундай касалларга ташхис куйиш жуда кийин булиб касалликнинг биринчи кунларидаёк улим билан тугайди. Ута огир шакли билан касалланганлар иккинчи куни улганлар паталогоанатомик текширилганда сулак безлари каналларида (протоков) эпителиясининг эрта некрози кузатилган.
Эпидпаротитнинг атипик шакли енгил кечиши билан характерланади. Енгил (стертая форма) шаклида беморнинг умумий ахволи узгармайди, тана харорати меъёрида, безлар бироз шишган, одатда бир томонлама.
Симптомсиз шакли факат серологик текширувда аникланади, чунки клиник белгилари йук.
Енгал ва симптомсиз кечганда бемор изоляция килинмайди ва у касаллик манбаи сифатида сакланиб колади.
Касаллик одатда бир томонлама бошланиб 1-7 кундан сунг иккинчи томонга утиши мумкин.
Чайнаганда беморларни огрик безовта килади. Бир вактнинг узида кулок супраси олди, оркаси ва пасти шишади. Кулокнинг юмшок пастки кисми уртада колади. Сургичсимон усимта билан пастки жаг суяги уситмтаси оралигидаги чукурча текисланиб колади. Шиш тез катталашади. Гохида кулок олди бези бирдан катталашади, яъни продромал белгиларисиз. Ухлаётганда соглом ухлаб, эрталаб турганда катта шиш булади, чайнаганда, ютинганда, хатто гапирганда бир оз огрик булади. Шиш усти териси таранглашган, окиш. Гохида рефлектор тризм кузатилади. Шиш терисининг гиперемияси кам кузатилади. Шиш юмшок хамир консистенциясида булади.
Н.Ф.Филатов (1895) эпидемик паротитга хос булган огрик нукталарини аниклаган. Булар: Кулок юмшок кисмининг олдва орка тарафида хамда сургичсимон усимта босилганда огрик пайдо булиши, без халтасидаги нервлар хисобига.
Эпидпаротит бир томонлама булса бемор бошини уша томонга эгади. Икки томонлама булса боши уртада булиб, «нок» шаклини олади. Шиш одатда 5-10 кун сакланади. Гохида касалликнинг 2-3-кунлари йуколади. Безларнингсекретор фаолияти бузилади. Без фаолиятининг тикланиши клиник тузалишдан ортда колади. Орхит одатда кулок олди бези шишгандан бир канча вакт утгандан сунгпайдо булади, яъни тана харорати нормаллашганда ёки пасаяётганда, кулок олди бези шиши кайтганда. Айрим холларда бирламчи орхит кузатилиб сунг кулок олди бези шишади ёки иккаласи баравар бошланади. Бу вироусларнинг тугридан тугри тестикуляр тукимага таъсири хисобига кузатилади. Орхит 28% икки томонлама булиши мумкин.
Орхит ривожланаётгандатана харорати яна 39-40°С га кутарилади. Иштаха йуколади, кучли бош огриги, бугимларда огрик,човда огрик тухумга иррадиацияланувчи. Тухум 2-3 баравар катталашади, огрикли булади. Териси юпкалашиб гиперемияланади. Бундай белгилар 2-3 кундан сунг аста-секин камая боради. 8-15 кундан кейин шиш бутунлай сурилиб кетади. Купчилик холларда орхит тузалиш билан тугайдию. Айрим холларда тухум атрофияга учраши мумкин, яъни уткир давридан 1-2 ойдан сунг тухум юмшайиб 1/3 кисмига кичрайибкетади. Унингфаолияти бузилиши хисобига азоспремия кузатилади. Паротит этиологияли орхитни агар кулок олди бези шиши билан бирга келса ташхис куйиш кийин эмас. Лекин паротитли орхит кулок ролди бези шишисиз ривожланса, факат лаборатор усулда ташхис куйиш мумкин.
Паротитли простатит 15% холларда учрайди. Бундай простатит касаллткнинг 6-10- кунлари кузатилади. Чотлар орасида гашга тегувчи сезги, огрик; чотлар орасида ва орка чикарув атрофида нокулай сезги ва огрик кузатилади .
Ёш аёлларда ва балогат ёшига етаётган кизларда тухумдон сохасида огрик кузатилади. Одатда касаллик уткир бошланиб тана харорати тез кутарилади. 5-10 кунлардан сунг бу белгилар йуколади.
Паротитли оофарит аёлларда бола курмасликка сабаб булади.
Эркак ва аёлларда хам паротитли маститлар кузатилиши мумкин. Лекин бу безларда йирингланиш кузатилмайди. 4-5 кунлардан сунг жараён тугайди.
Паротитли тиреоидитлар ва дакриоаденит (куз ёши бези) лари кулок олди безлари катталашуви билан бирга ёки алохида кузатилиши мумкин. Бу холларда куз косасида огрик, ковок шишиши, кизариши кузатилиб тогайсимон консистенцияда булади.
Ю.В.Игнатьева (1974) маълумотича, паротитли уткир панкреатит 51% холларда учрайди, нисбатан болаларда куп.
Паротитли уткир панкреатитга хос булган белгилар - киндик атрофида мижиб ёки белбогсимон кучли огрик. Огрик гохида кориннинг чап юкори квадрантига ва белга иррадиацияланиши мумкин. Хамма холларда лихорадка ва кунгил айнаш, такрорий кусишлар кузатилади. Кусиш купинча нахорда кузатилади. Бемор иштахаси йуколиб, кабзият ёки ич суришга учраши мумкин.
Пульс тезлиги температурадан оркада колади. Корин пайпасланганда кучли огрикли ва мушаклар таранглашган булади. Панкреатит сурункали шаклга утиши хам мумкин.
Панкреатит белгилари 5-10 кун давом этади ва касаллик кандай тез бошланган булса шундай тез тузалади.
Айрим холларда касалликнинг 25-25-кунлари паротитдан сунгги гипергликемияли диабет ривожланади. Ошкозон ости безининг безининг инсуляр аппарати зарарланмайди. Лекин ошкозон ости бези шишиши хисобига панкреас чикарган секретларнинг чикиши кийинлашади ва конда, сийдикда диастаза ошади.
Гохида кон ва сийдикда сулак безларининг амилазалари ошади. Бунга сабаб секретларнинг огиз бушлигига окиб чикиши кийинлашуви.
Айрим холларда панкреатитнинг клиник белгилари булмай факат лаборатор текширувда конда ва сийдикда диастаза ошганини кузатиш мумкин. Бу лаборатор текширув паротитнинг атипик шаклларини ташхислашда ахамиятли.
З.П.Семенова, Ю.В.Игнатова (1977) ларнинг кузатишларича, 71% холларда эпид паротит МНС зарарланиши билан кечади, яъни серозли менингит, менингоэнцефолит, айрим бош мия нервларининг невритлари, полирадикулоневритлар куринишида.
Менингит белгилари кулок олди бези шишгандаш кейин 3-30- кунларида кузатилади. 20% холларда баравар келади. 5% холларда эса паротит ривожланишидан олдин келади.
Мия пардаарининг зарарланиши одатда тана хароратининг кайта кутарилиши, бош огриги, уйкусизлик, брадикардия ва куп кусиш белгилари билан кузатилади.
Бош огриги одатда пешона ва чаккада, куз косаси ва соккасидаги огрикдан бошланади. Шулар билан бирга энса мушаги таранглашуви, Кернига , Брудзинский белгилари мусбат булади.
Вегетатив нерв системаси зарарланишидан юз ва тана терисида кизилдоглар , кучли терлаш, пульс лабиллиги ва кизил дермографизининг кучайиши кузатилади.
Паротит менингит люмбаль пункциясида босим ошганлигини , суюклик тиниклигини, плеоцитоз лимфацитар (96-98%) , оксил меъёрдалилигини, канд ва хлоридлар узгармаганини куришимиз мумкин. 3 хафталардан сунг орка мия суюклиги нормаллашади.
Паротитда энцефолит белгилари купинча касалликнинг 5-кунларидан бошлаб кузатилади.
Беморларда кул титраши, гапиришини кийинлашуви, кул ва оёк мушаклари тонусининг спастик ошуви, тетраплагиялар ва кома белгилари намоён булади. Бош мия нервларининг учокли зарарланиши кузатилиши мумкин.
Куриш нерви, эшитиш, тил ости невритлари кузатилади.
Полирадикулиневритга хос белгилар: тана харорати меъёрда ёки бир оз кутарилган, симметрик парезлар, параличлар кузатилади.
Паротит инфекциясининг хомилага таъсири тугрисида хар хил маълумотлар мавжуд. Бир гурух олимлар хомилага таъсири йук деса, бошкалари спонтан аборт, дефект билан тугилиш кузатилади дейишади.

Download 110 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish