Mavzu: Ignaning tuzilishi va assortimenti, chokni muqobil uzunligini belgilash. Ishning maqsadi

10-tajriba mashg‘uloti
Mavzu: Ignaning tuzilishi va assortimenti, chokni muqobil uzunligini belgilash.


Ishning maqsadi: Talabalarga ignaning tuzilishi va assortimenti, chokni muqobil uzunligini belgilash haqida amaliy ko‘nikma berish.


Materiallar, asbob – anjomlar: Materiallar. 5-10 dona har-xil turdagi ignalar, shtangentsirkul, lupa, chizg`ich, qalam, «GOST 22249-76» qo‘llaniladi.

Umumiy ma’lumotlar

Iplarning kerakli tarangligini ta’minlash va ularni materialning qalinligi o‘rtasida bog‘lanishini xosil qilish uchun tikuv mashinalari maxsus qurilmalar bilan jihozlangan. Ipni tortib olayotganda, u bilan bog‘langan materiallar o‘rtasida, shuningdek ip va igna o‘rtasida ishqalanish paydo bo‘ladi, bu esa ipning pishiqligini pasaytiradi. Ushbu pasayish sezilarli bo‘lishi mumkin, chunki bitta tikuv chokining shakllanishida ishtirok etadigan ipning uzunligi bitta chok uzunligidan 35-40 marta ko‘p. Shuning uchun, ip har bir chokni xosil qilishda 35-40 marta tikuv ignasi tirqishidan o‘tadi. Ip pishiqligining kamayishi igna modeli, uning o‘lchami va sirtiga ishlov berish darajasiga, igna raqami va ip chisiqli zichligining mosligiga, ip tarangligiga, tikuv mashinasi texnik xolatiga va shu singari boshqa omillarga bog‘liq.
Tikuv mashinasi ignasining tuzilishi
Tikuv mashinasi ignasining tuzilishi pishiq va chiroyli chok xosil qilishda kata ahamiyatga ega. Ignaning tuzilishi 6.1-rasmda keltirilgan. Tikuv ignasi kolba- 1, o‘zak- 2, tig‘ - 3 va tirqishchadan - 6 iborat (6.1-rasm). Igna tig‘i uzun 4 va kalta 5 o‘yiqliklarga ega. “Tikuv mashinalari ignalari” nomli GOST 22249-76 bo‘yicha ignalar turlarga va nomerlarga bo‘linadi va tegishli belgiga ega. Igna turi, uning konstruktsiyasiga bog`lik. Charmni ip bilan biriktirishda qo‘llaniladigan ignalar 1-turga kiradi.
Davlat standartiga muvofiq tikuv mashinasi ignalari to‘qqiz turga bo‘linadi va ignaning turi uning tuzilishini tavsiflaydi. Ignalarni, uning modelini anglatuvchi, to‘rt xonali son shaklida belgilanadi, misol uchun 0335, 0132.



6.1-rasm. Tikuv mashinasi ignasining tuzilishi
DS da har bir modeldagi inalarning xos raqami (asosiy o‘lchami), shuningdek, kolba, o‘zak va tig‘ qismlarining shakli ko‘rsatilgan. Aynan bit modelga igna xos raqamlarining bir nechtasi belgilanashi mumkin. Igna xos raqami uning o‘zak qismi diametri (millimetrlarda) d ning 100 ga ko‘paytirilgan o‘lshamidir. Kolba, o‘zak va tig‘ qismi shakllarini ikki xonali raqam bilan belgilanadi: kolba 01 dan 09 gacha, o‘zak 01 dan 15 gacha va tig‘ 01 dan 55 gacha. Ignalarni tamg‘alashda igna modeli, tig‘ shakli raqami va ignaning xos raqami ko‘rsatiladi. Misol uchun, 0335-33-100, bu yerda 0335-igna mideli, 33-tig‘ shakli nomeri, 100-igna xos raqami.
Igna ozagining pastki qismida uzunchoq shakldagi tirqishcha mavjud bo‘lib, bu tirqishcha orqali yuqori tikuv ipi o‘tkaziladi. Ipni ishqalanish ta`siridagi emirilishdan ignaning o‘zak qismidagi uzun o‘yiqlik (ariqcha) saqlaydi. Odatda bu o‘yiqlikning chuqurligi tig‘ diametrining yarmiga teng bo‘ladi. Kalta o‘yiqlik esa, ip materialga etib borgungacha uni ishqalayishdan saqlaydi.
Yuqorigi ipni ortiqcha ishqalanishdan va buning oqibatida ip pishiqlik darajasining pasayishdan saqlash uchun, ignani ip chiziqli zichligi boyicha yoki ignani ip chiziqli zichligi boyicha tanlab olinadi. Bunda ip diametri ignaning ip o‘tkaziladigan tirqishchasidan erkin otadigan o‘chamda hamda igna o‘zagidagi uzun o‘yiqlik chuqurligida materialga tegmaydigan darajada joylasha oladigan bo‘lishi kerak.
Dumaloq o‘zakli igna, materialni teshishda, teri tolalarini yoki mato iplarini uzmaydi, ularni teshik devorlari bo‘ylab suradi va siqadi. Dumaloq o‘zakli ignaning kesuvchi qirralari bo‘lmaydi, shu sabab material igna teshiklari ta`sirida zayiflashishi sezilarli darajada bo‘lmaydi. Bunday ignalarda material teshigi devorining igna va ip bilan ishqalanishi yuqori bo‘ladi, igna ish jarayonida qizib ketadi. Buning natijasida igna o‘z chidamligini yo‘qotadi va tez ishdan chiqadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, daqiqasiga 2000 marta materialga kirib chiqadigan igna 300-350°C haroratgacha qizib ketar ekan. Shuning uchun u faqat to‘qimachilik materiallaridan yoki yumshoq teridan qilingan qismlarni biriktirishda ishlatiladi, ularning iplari yoki tolalari katta qarshilikka ega emas.
Igna o‘zagi oval, to‘rtburchak, uchburchak va romb shaklida bolganda ularning kesuvchi qirralari boladi, bu qirralar materialga kirib borishda uning tolalarini kesadi va materialning ignaga bolgan ishqalanish kuchi kamroq bo‘ladi. Shu sababli bunday ignalardan charim materiallarni biriktirishda ko‘proq qo‘laniladi.
Davlat standarti va yuqoridagi ma`lumotlar asosida namuna sifatida olingan ignalarning turlari, shakllari va boshqa barcha belgilari aniqlab chiqiladi. Aniqlangan ma`lumotlar jadvalga yoziladi.

1-jadval. Igna namunalarini o‘rganish natijalari

Igna tig`ining shakli va rasmi

Ignaning tavsifi

Ignaning asosiy o‘lchamlari mm. (6.1-rasmga asosan)

Aniqlash natijalari.

turi

kolbasi

o‘zagi

Tig‘i

d

L

l1

l

D

turi

Xos raqami

belgisi