Мавзу: Инвестиция фаолиятида рисклар ва уларни пасайтириш йўллари

Таққосланаётган инвестиция лойиҳаларининг турли вариантларда кутилаётган даромадларнинг эҳтимолликларини тақсимланиши

Юзага келиши мумкин бўлган ҳолатлар	1 – лойиҳа		2 – лойиҳа
	Даромад, п.б.	Эҳтимоллик	Даромад, п.б.	Эҳтимоллик
Оптимистик	600	0,15	800	0,20
Энг кўп бўлиши мумкин бўлган	500	0,60	600	0,50
Пессимистик	200	0,25	100	0,30

• 4- масаладаги ўртача квадратик четланишнинг ҳисоб-китоби

Ҳолатлар тавсифи	Эҳтимол-лик	Ўртача кутилган даромад, п.б.		Вариация кўрсаткичи, п.б.			Ўрт. квад. чет.
		Даромад(хi)	хi * рi	хi - Х	(хi - Х)2	(хi - Х)2*рi
1 – лойиҳа
Оптимистик	0,15	600	90	160	25600	3840
Энг кўп бўлиши мумкин бўлган	0,60	500	300	60	3600	2160
Пессимистик	0,25	200	50	-240	57600	14400
Умумий Х =440 20400 143
2 – лойиҳа
Оптимистик	0,20	800	160	310	96100	19220
Энг кўп бўлиши мумкин бўлган	0,50	600	300	110	12100	6050
Пессимистик	0,30	100	30	-390	152100	45630
Умумий Х =490 70900 266

Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, 2 та лойиҳа бўйича ўртача квадратик четланиш ҳисобланганда, σ2 266 > σ1 143, бўлганлиги сабабли 2-лойиҳада риск даражаси юқори ҳисобланади.

• Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, 2 та лойиҳа бўйича ўртача квадратик четланиш ҳисобланганда, σ2 266 > σ1 143, бўлганлиги сабабли 2-лойиҳада риск даражаси юқори ҳисобланади.
• Вариация коэффициентида лойиҳа кўрсаткичларининг ўртача кутилган қийматлари турлича бўлганда ҳам, уларнинг рисклилик даражасини таққослаш мумкин. Вариация коэффициенти – рискнинг нисбий кўрсаткичи бўлиб, кутилган қийматга нисбатан риск даражасини ифодалайди:
• ν = σ / Х
• 4-масала маълумотларига асосланиб, 1- ва 2- лойиҳалар учун вариация коэффициентини ҳисобласак,
• ν = σ / Х
• ν1 = 143/440 = 0,32; ν2 = 266/490 = 0,54.
• Шундай қилиб, 2- лойиҳа бўйича кутилган қиймат 1-лойиҳага қараганда юқори бўлишига қарамасдан, яъни:
• (490-440)/440*100% = 11,4%
• 11,4% га кўп бўлишига қарамасдан, вариация коэффициенти бўйича ҳисобланган рисклилик даражаси 2-лойиҳада 68,7 % га юқори экан, яъни:
• ((0,54-0,32)/0,32)*100% = 68,7%.

Рискларни бошқариш - риск ва фойда миқдорини оқилона қўшилмасини аниқлашга қаратилган ҳаракатлардир.

Рискларни бошқаришнинг асосий мақсади – рискларни олдини олиш ва пасайтириш ҳисобланади.

Ҳар бир инвестиция иштирокчиси рисклар, уларнинг таснифи, риск турларининг вужудга келиш сабаблари, рискларни таҳлил ҳилиш ва баҳолаш ҳамда риск эҳтимолларини олдини олиш бўйича тадбирлар ҳақида аниқ маълумотларга эга бўлишлари лозим. Шундагина улар инвестиция лойиҳасини муваффақиятли амалга оширишга ўз ҳиссаларини қўшишлари мумкин.

Инвестиция рискларини бошқариш босқичлари
1) Риск омилини аниқлаш деганда риск сабабини, яъни лойиҳага таъсир қила оладиган воқеа ёки вазиятларни аниқлаш тушунилади.			4) Рискни олдини олиш ва назорат қилиш босқичида маълум режа ва дастурлар асосида аниқ ташкилий-техник тадбирлар кўриб чикилади. Бу босқичда қуйидаги тадбирлар амалга оширилади: рисклар мониторинги; рискни истиқболини белгилаш; тахдид солувчи хатарлар ҳақида раҳбарларга маълумот бериш ва бу билан боғлиқ кўрсатмаларни ишлаб чиқиш; рискни олдини олиш ва назорат қилиш дастури доирасида махсус ташкилий-техник тадбирлар амалга оширилади.
2) Риск омилини таҳлил қилиш ва баҳолаш – икки гурухга бўлинади: –Рискларни сифат жихатдан баҳолаш – риск турларини, уни вужудга келтирувчи омилларни ва рискларни пасайтириш бўйича ташкилий чора-тадбирларни аниқлаш мақсадини кўзлайди. –Рискларни миқдорий баҳолаш –лойиҳа рискларини сондаги ифодасини лойиҳа кўрсаткичлари орқали ҳисоблаш, рискларнинг пайдо бўлиш эҳтимоллигини ва рискларнинг лойиҳага таъсирини аниқлаш тушунилади.			5) Рискларни бошқариш усулларини танлаш ва қўллаш. Рискларни бошқаришдаги асосий йўллар қуйидагилар: рискларни ажратиш; рискларни лойиҳа иштирокчилари ўртасида тақсимлаш; моддий таъминотни олиш (гаров); молиявий таъминотни олиш (кафолат ёки кафиллик); рискларни кредит бўйича юқори фоиз ставкасига кўчириш; рискларни венчур кредитлашга қабул қилиш; қарзлар бўйича йўқотишларни қоплаш учун фондларни шакллантириш кабилардан иборат.