Mavzu: Islomiy moliyaning rivojlanish tarixi

HALOL VA HAROMGA OID O‘N BIR QOIDA

Halol va harom haqida ko‘plab oyat va hadislar kelgan. Ularni bilib olish har bir musulmon uchun juda zarur. Shu bilan bir qatorda, halol va harom haqida bilishimiz lozim bo‘lgan umumiy qoidalar ham borki, ulardan xabardor bo‘lish foydadan xoli emas. Shariatda ba’zi ishlarning harom qilinishi erkinlikni cheklash uchun emas, balki bandalarning jismonan va ma’nan salomat bo‘lishlari hamda oxirat saodatiga erishishlari uchundir.
Birinchi qoida: Narsalardagi asl hukm mubohlikdir.
«U shunday Zotki, sizlar uchun Yerdagi barcha narsalarni yaratdi» (“Baqara” surasi, 29-oyat).
«U o‘z tomonidan sizlarga osmonlardagi va Yerdagi barcha narsalarni bo‘yin sundirdi. Albatta, bunda tafakkur qiladigan qavm uchun alomatlar bordir» (“Josiya” surasi, 13-oyat). Bundan ma’lum bo‘ladiki, barcha narsalar inson uchun yaratilgan bo‘lib, ulardan foydalanish muboh. Qat’iy dalil sobit bo‘lmagunicha hech bir narsa harom bo‘lmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Alloh kitobida halol qilgan narsa halol, harom qilgan narsa harom, sukut qilgan narsa afv (etilgan) dir. Allohdan ofiyatni so‘ranglar, chunki Alloh esdan chiqarguvchi emas”, deganlar (Imom Abu Dovud rivoyati). Ya’ni, Alloh taolo ba’zi narsalar borasida halol yoki harom degan hukmni bayon qilmagan. Ularning na foydasi va na zarari bor. Shuning uchun ham ular mubohlik hukmida qolaveradi.
Ikkinchi qoida: Halol yoki harom qilish faqat Allohning haqqidir. 
Bandaning ishi Robbisidan kelgan amrni qabul qilishdan iborat. Chunki u o‘ziga nima foydayu nima zarar ekanini bilmaydi. Alloh taolo esa barcha narsani biluvchi Zot. Shuning uchun U halol qilgan narsa halol, harom qilgan narsa harom bo‘lishi to‘g‘ridir. Alloh taolo:
«Ey imon keltirganlar! Sizlar uchun Alloh halol qilib qo‘ygan narsalarni haromga chiqarmangiz va haddan oshmangiz! Zero, Alloh haddan oshuvchilarni yoqtirmaydi», deb ogohlantirgan (“Moida” surasi, 87-oyat).