Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

I.Karimov (ma’ruzadan) 

---

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2008  yil  28  noyabrdagi  4057-sonli 

Farmoniga muvofiq fuqarolarning tijorat banklari depozit hisobvaraqlaridagi omonatlari 

ularning  miqdoridan  qat’iy  nazar  to‘liq  qaytarilishining  davlat  tomonidan 

kafolatlanganligi 

aholining 

bank 

tizimiga 

bo‘lgan 

ishonchining 

yanada 

mustahkamlanishiga va pirovard natijada jismoniy shaxslarning banklardagi omonatlari 

hajmining oshishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Xalqaro banklar tajribasini o‘rgangan holda 

«Tijorat banklari tomonidan Markaziy bankda majburiy zaxiralarni deponentlash tartibi 

to‘g‘risida»gi  Nizomga  o‘zgartirishlar  kiritilib  borildi.  Banklarning  barqarorligini 

yanada mustahkamlash va ularning likvidligini tartibga solish maqsadida 2008 yilning 1 

dekabridan  boshlab tijorat  banklarining  Markaziy  bankdagi  majburiy  zaxiralar  fondiga 

o‘tkazmalari bo‘yicha me’yor milliy va xorijiy valyutada jalb qilingan depozitlar uchun 

bir xil, ya’ni 15 foiz qilib belgilandi. 

Shuningdek,  majburiy  zaxiralarga  deponentlanadigan  mablag‘larni  hisoblash 

metodologiyasi ham takomillashtirilib borildi. 

2009  yilda  bank  tizimini  isloh  qilish  jarayonida  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining  2009  yil  28  iyuldagi  1166-sonli  Qaroriga  asosan  pul  massasining 

maqsadli  parametrlaridan  kelib  chiqqan  holda  va  tijorat  banklari  tomonidan  uzoq 

muddatli depozitlar jalb qilishni rag‘batlantirish maqsadida 2009 yilning 1 sentyabridan 

boshlab tabaqalashtirilgan majburiy zaxiralar normasi joriy etildi. 

Respublika bank Kengashining 2009 yil 15 apreldagi 2-sonli qaroriga muvofiq, foiz 

stavkalarini  yuridik  shaxslarning  banklardagi  6  oydan  ortiq  muddatga  joylashtirilgan 

depozitlari uchun qayta moliyalash stavkasining 75 foizidan kam bo‘lmagan miqdorda, 

aholining  1  yildan  ortiq  muddatga  joylashtirilgan  depozitlari  uchun  Markaziy  bank 

qayta moliyalash stavkasining 150 foizidan kam bo‘lmagan miqdorda hamda jismoniy 

shaxslarning  plastik  kartochkalardagi  mablag‘lari  uchun  Markaziy  bank  qayta 

moliyalash stavkasidan kam bo‘lmagan miqdorda belgilash yuzasidan tavsiyalar berildi.  

Narxlar  o‘zgarishining  amaldagi  va  kutilayotgan  darajasini  hisobga  olgan  holda 

2009  yilda  qayta  moliyalashtirish  stavkasi  14  foiz  darajasida  ushlab  turilganligi 

banklararo bozordagi foiz stavkalarning barqaror bo‘lishini ta’minlamoqda.  Bu esa o‘z 

navbatida,  tijorat  banklarining  depozit  va  kredit  foiz  stavkalarining  pasayishiga  olib 

keldi. 

Monetar  siyosatning  2010  yilga  mo‘ljallangan  asosiy  yo‘nalishlaridan  hamda 

inflyatsiyaning  amaldagi  va  kutilayotgan  darajasidan  kelib  chiqqan  holda  Markaziy 

bankning qayta moliyalash stavkasi o‘zgartirilmadi. Bu holat respublika banklar tizimi 

barqarorligidan dalolat beradi. 

Ayni paytda banklarning kredit portfeli tarkibida jiddiy o‘zgarishlar yuz bermokda. 

Jahon moliyaviy-iktisodiy inqirozi davom etayotganiga qaramay banklarimiz tomonidan 

iktisodiyotning  real  sektori  korxonalarini 

faol  qo‘llab-quvvatlashga  alohida  e’tibor 

berildi.  2010  yil  1  yanvar  holatiga  jami 

kredit  qo‘yilmalari  miqdori  8,5  trln. 

so‘mdan oshib ketdi.  

Tijorat 

banklari 

kapitallashuv 

darajasining  ortishi  iqtisodiyotning  real  sektorida  investitsion  faollikning  o‘sishini 

ta’minlashda bank kreditlarining ahamiyatini ortishiga olib keldi. Birgina korxonalarni 

Barchamiz  oddiy  bir  haqiqatni  yaxshi 

anglab  olishimiz  darkor  –  investitsiyalarsiz 

modernizatsiya 

ham, 

yangilanish 

ham 

bo‘lmaydi.