Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

I.Karimov (ma’ruzadan) 

---

-  bankrot korxonani  tugatish  bahosida  sotib  olib, uning  faoliyatini  tiklab, qaytadan 

bozor bahosida sotish va h.k. 

Ayni  paytda  mazkur  jarayonning  samaradorligini  va  ta’sirchanligini  ta’minlash 

maqsadida tijorat banklari balansiga o‘tkazilgan bankrot korxonalarni tiklash, texnik va 

texnologik  modernizatsiya  qilish  va  ishlab  chiqarishni  qayta  qurollantirish,  zarur 

bo‘lganda korxonani to‘liq rekonstruksiya qilish orqali faoliyat yo‘nalishini o‘zgartirish, 

strategik hamkorlik va investorlarni jalb qilishni nazarda tutuvchi biznes-rejalarni ishlab 

chiqish belgilangan. 

Tijorat  banklarining  likvidligini  tartibga  solgan  holda,  2009  yilda  belgilangan 

makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga erishish, shuningdek, milliy valyutaning barqarorligini 

ta’minlash  maqsadida  Markaziy  bank  tasarrufida  bo‘lgan  barcha  bozor  dastaklarini 

qo‘llash ko‘lamini kengaytirdi. 

Bank tizimi likvidligini tartibga solish dastagi sifatida 2009 yil davomida Markaziy 

bank  tomonidan  muntazam  ravishda  keng  qo‘llanildi.  Shuningdek,  Moliya  vazirligi 

tomonidan  muomalaga  chiqarilgan  Davlat  o‘rta  muddatli  obligatsiyalari  va  Markaziy 

bankning  obligatsiyalari  bilan  birlamchi  va  ikkilamchi  bozorlarda  oldi-sotdi 

operatsiyalari amalga oshirilib borildi. 

Yuqoridagilarni  hisobga  olgan  holda  Markaziy  bank  boshqaruvi  asosida  bank 

tizimida bir qancha amaliy ishlar olib borildi.  

Banklar  kapitallashuv  darajasi  va  likvidligining  oshishi  pirovardida  ular  moliyaviy 

barqarorligining  ta’minlanishiga,  shuningdek,  keng  ko‘lamli  islohotlarni  amalga 

oshirishda  banklarning  investitsiya  kreditlari  orqali  ishtirokini  faollashtirishga  xizmat 

qiluvchi barqaror resurs bazasining shakllanishiga zamin yaratadi.   

O‘zsanoatqurilishbank,  Mikrokreditbank,  Xalq  banki,  Agro  bank,  Asaka  banki  va 

Qishloq qurilish banki ustav kapitallariga davlat mablag‘lari yo‘naltirildi. Natijada 2009 

yilning o‘zida tijorat banklarining nizom  kapitali 43 foizga oshdi va bu o‘z navbatida 

bank kapitallarini xalqaro tartibga solishining Bazel-2 standartlari bo‘yicha begilangan 

me’yordan banklarimizning kapitallarini yetarlilik darajasi 3 martadan ko‘proqni tashkil 

qildi.  So‘nggi  ikki  yilda  tijorat  banklarining  umumiy  kapitali  2  barobar  ko‘paydi  va 

bugungi kunda 3 trln. so‘mdan oshib ketdi. 

Investitsiyalashning  uzoq  muddatli  resurs  bazasini  mustahkamlash,  shuningdek 

jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi  oqibatlarini  bartaraf  etish  maqsadida  tijorat 

banklarining  kapitallashuv  darajasini  yanada  oshirish  maqsad  qilib  qo‘yilgan  edi.  Bu 

borada,  2009  yil  davomida  tijorat  banklari  tomonidan  jami  489,2  mlrd.  so‘mlik  13  ta 

qo‘shimcha  aksiyalar  emissiyasi  amalga  oshirildi.  Bu  ko‘rsatkich  2008  yilga  nisbatan 

212,8  mlrd.  so‘m  yoki  deyarli  77  foizga  oshgan.  Garchi  aksiyalar  emissiyasi  soni  21 

tadan  13  taga  kamaygan  bo‘lsada,  umumiy  emissiyalar  hajmining  oshishi  hisobiga 

o‘rtacha emissiya hajmi 13,2 mlrd. so‘mdan 37,6 mlrd. so‘mga o‘sdi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  tijorat  banklari  uchun  2009  yil  o‘ziga  xos  islohotlar  va 

o‘zgarishlarga  boy  bo‘ldi.  Bunda  respublika  tijorat  banklarining  barqarorligini 

ta’minlash  va  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozga  qarshi  kurashish  borasida  mamlakatimiz 

Prezidenti  tomonidan  qabul  qilingan  qaror  va  2009-2012  yillarga  mo‘ljallangan 

Inqirozga qarshi choralar Davlat dasturi muhim ahamiyat kasb etdi. 

 

---