Mavzu: Kirish

Mavzu: Telemexanika sistemalari haqida umumiy ma’lumot

«Telemexanika» iborasi ikkita grek so‘zidan iborat. «Tele» – masofa, «mexanika» – master, telemexanika – fan va texnikaning shunday sohasiki, bu yerda o‘lchash, signallash va boshqaruv masalalari inson ishtirokisiz masofaga signal uzatish orqali bajariladi. Mahalliy distansion boshqaruv tizimlarida boshqaruv punkti va obyektlari bir-biridan uncha uzoq bo‘lmagan masofaga joylashtiriladi. Ular orasidagi masofa bir necha yuz metr oralig‘ida bo‘ladi. Bu holda har bir boshqaruv o‘tkazish liniyasi orqali uzatiladi. O‘tkazgichlarning umumiy soni, n = m + m’ ga teng, bu yerda: m – buyruq va axborotlar soni m’ – teskari o‘tkazgichlar soni. Lekin obyektlar boshqaruv punklidan yuzlab kilometr masofada joylashgan bo‘lsa, har bir buyruq va xabarni alohida o‘tkazgich orqali uzatish mumkin emas. Bundan tashqari, buyruq va xabarlarni uzoq masofaga uzatishda signallar aloqa liniyalaridagi turli o‘zgarishlarni amalga oshirish maqsadida maxsus qurilmalardan foydalanilmoqda. Bu qurilmalar har bir buyruq uchun individual o‘tkazgichlarni o‘rnatishni talab qilmaydi va axborotni uzatish aniqligi ortadi. Bunday qurilmalar telemexanik tizimlar deb nomlanadi. Telemexanik tizimlarda mahalliy avtomatlashtirish tizimlaridan farqli ravishda buyruq va xabarlarni uzatish 335 uchun qo‘llanuvchi o‘tkazgichlar sonini bir necha bor kamaytirish mumkin. Ko‘p hollarda bir nechta obyektlarni boshqarishda bitta ikki o‘tkazgichli aloqa liniyasidan foydalanish mumkin. Bunda o‘tkazgichli yoki radioaloqa liniyasi bo‘ladi. Shuning uchun elektr zanjirlarida ko‘p signallarni bir vaqtning o‘zida bitta liniyadan uzatish hozirgi kunda keng tarqalgan. Xabarlarni bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda uzatishni ta’minlovchi texnik vositalar yig‘indisi aloqa kanali deb yuritiladi. Shunday qilib, bitta aloqa liniyasi orqali bir nechta aloqa kanalini hosil qilish mumkin. Telemexanik tizimlar quyidagi xususiyatlarga ega: – ishlab chiqarishni boshqarish jarayonida xabarlarni uzatishda katta kechikishlarga yo‘l qo‘yilmaydi, chunki buning natijasida avariya holatlari kelib chiqishi mumkin; – buyruqlarni uzatishda yuqori ishonchlilikka ega bo‘lish lozim, chunki noto‘g‘ri axborotlar ham avariya holatlariga olib kelishi mumkin. Telemexanik boshqaruvda, misol uchun, noto‘g‘ri axborot berilishining ehtimoli 10 8–10 13 ni tashkil etadi; – teleo‘lchov axborotlari yuqori aniqlikda bo‘lishi talab etilaili (0,1 % gacha). Bajaradigan vazifalariga ko‘ra quyidagi telemexanik qurilmalarul ajratib ko‘rsatish mumkin: teleboshqaruv qurilmalari (TV) boshqaruv buyruqlarini uzatish, shu jumladan ishlab chiqarish obyektlarini ishf I tushirish, to‘xtatish, uskunalar holatini o‘zgartirish va boshqa maqsadlar uchun qo‘llaniladi; telesignallash qurilmalari (TS) nazorai qilinuvchi obyektlarning holati haqida xabar berish maqsadiila qo‘llanadi; teleo‘lchov qurilmalari (TO‘) o‘lchanayotgan kattalikning uzluksiz o‘lchanuvchi qiymatlari haqida ma’lumot beradi. 336 Obyektlarni boshqarishda ularning holati haqida axborotga ega bo‘lmay turib boshqarishni amalga oshirib bo‘lmasligini hisobga olgan holda ko‘pincha teleboshqaruv va telesignallash tizimlari birgalikda telemexanik tizim ko‘rinishida beriladi (TB-TS). Shu bilan birga umumiy aloqa liniyasida kompleks telemexanik tizimlarni ham qo‘llash keng tarqalgan. Bunday tizimlar TO‘, TS, TV ning hamma vazifala rini bajaradi.