Мавзу: Логопедик ритмиканинг объекти, предмети ва вазифалари

Мусиқий ритмнинг қилинишини уч босқичга ажратиш мумкин: 
1 Товушлар, монтивлар ва қисқа фроза вақтининг нисбати қойил қилинади.
2 Йирик парчалар, фразалар, тавсиялар муддати тузилмаси қабул қилинади.
3 Асар структурасининг яхлит ҳолати.
Онтогенетик аталмаганлиги ритм туйғуси мусиқий–тарбиявий изланишлар шуни 
кўрсатадики мусиқа ривожининг бошланғич даврида икки хил реаксия номоѐн бўлади, бир 
томондан мусиқий ритмик реаксиялар хамда бошловчи ритмлар пайдо бола бошласа 
бошқа томондан топшириқларнинг бажарилишида хам малум бир қийинчиликлар юзага 
келади. Г. А. Имин малумотларига асосан 2,5-3 ѐшлардаги бола вақтининг тенг 
тақсимланган бўлажклари олдида оддий ритмик тасаввурларга эга бўлади. 

---

- 23 - 
Немис мусиқачиси ва тарбиячиси К.Орф болаларда мусиқани тарбиялаш борасидаги 
ўзининг тизимини мусиқа қабул қилишнинг бошланғич элементи” сифатидаги ритмидан 
келиб чиққан ҳолатда яратди. 
Ритм туйғуси хаѐт давомида уларнинг дивигател моделлашуви жараѐнида бўлғуси 
изохлаш орқали шу билан бирга шу жараѐннинг мотор звеноларини тахлаш асосида юз 
берувчи сенсор ритмик машқлар систэмасини ўзлаштириш йўли орқали шаклланади. 
Нутқ нуқсони бўлган шахсларга нисбатан логотитмик таъсир кўрсатишда мусиқий 
ритмнинг шаклланишидаги хамда умумий ритм туйғусини онтгезик малумотларини 
ҳисобга олиш зарурдир. Мактабгача тарбия ѐшидаги болаларга кўпроқ миқдордаги ритмик 
расмлар таклиф қилинади. Болалар бу расмларни хайвонларни қушларни қия қилган холда 
турлича қурималарни ѐки буюмлар билан ишларни бажарган холда шакллантирадилар. 
Юқори синфларда эса дарс давомида мураккаброқ ритмлардан фойдаланилади. 
Болалар ва катталар билан ўйналадиган ритмик ўйинлар икки тамойил асосида 
қурилади . 
1 Тартиб ва тартибсизликни акс эттирувчи яьни ташкил қилинадиган эркин 
ҳаракатдан олдиндан мўлжалланиб ташкиллаштирилган ҳаракатга тез ўтиш. 
2 “Учинчиси ортиқча” турли тузилишлар ва ўйин давомида ўзгаришлар имконини 
яратиш. 
Ритмик рақслар-табий ҳаракатлар қадам ташлаш юриш турган жойида сакраш 
ѐнмачасига сакраш айланиши ва билан мусиқа уйғунлигидир. Ритмик машғулотга албатта 
нутқ қўшилади. Нутқ устида ишлаш комплекс тарзда олиб борилади: товуш, имо-ишора, 
шиддат яьни бутун просодия устидан ишлаш. Нутқ аниқ бўлса буларнинг хаммаси 
логопедик таъсирнинг муаффиқиятига боғлиқ холда аста-секин шаклланиб боради. Тоғри 
товуш пайдо бўлишини ва куй нафасини ривожлантиришда қисқа ва узун оханглар қулай 
бўлиб уларда нафаснинг секин аста чиқиши вcа айрим унлиларнинг тўғри шаклланиши 
табий холда ривожланади.
Машғулотлар қисқа гаплардан иборат бўлади қўшиқлар куйланади.