|
Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO)
Xalqaro standartiashtirish tashkilotiBirinchi standartiashtirish milliy tashkiloti -
Britaniya Assotsiatsiyasi /Britich Enginezing Standards Accociation/ 1901 -yilda
tashkil etilgan bo'lib. biroz keyinroq, birinchi jahon urushi davrida Daniya byurosi,
Germaniya qo'mitasi (1918-y.), Amerika qo'mitasi (1918-y.) va b.lar tashkil
topdi.Standartiashtirish sohasidagi ishlar xalqaro markaz kerakligini taqazo qildi.
Shu maqsadda 1926-yili standartiashtirish bo'yicha milliy tashkilotlaming
Xalqaro Assotsiatsiyasi (ISA) paydo bo'ldi. ISAning tarkibiga 20 mamlakat
vakillari kirdi.1938-vili Beilin shahrida standartiashtirish bo'yicha Xalqaro syezd
ochildi. Uning tarkibi turli texnika sohalari bo'yicha 32 ta qo'mita va kichik
qo'mitalardan tashkil topdi. 1939-yili boshlangan ikkinchi jahon urushi ISAning
faoliyatini to'xtatib qo'ydi.Hozirgi Xalqaro standartiashtirish tashkiloti
(International Standards Organization) 1946-1947-yillari tashkil topdi, uni
qisqacha ISO deb yuritiladi. Bu nufuzli tashkilot Birlashgan Miliatlar Bosh
Assambleyasi tarkibida faoliyat ko'rsatib, rivoj topmoqda.ISOning tuzilishidan
ko'zda tutiigan asosiy maqsad xalqaro miqyosdagi mol almashinuvida va o'zaro
yordamni yengillashtirish uchun dunyo ko'lamida standartlashtirishni
rivojiantirishga ko‘maklashish hamda aqliy, ilmiy, texnikaviy va iqtisodiy
faoliyatlar sohasida hamdo‘stlikni rivoj lantirishdir.Bu maqsadlami amalga
oshirish uchun:
- dunyo ko'lamida standartlarni va ular bilan bog’liq bo'lgan sohalarda
uyg‘unlashtirishni yengillashtirish uchun choralar ko'rish;
- xalqaro standartlarni ishlab chiqish va chop etish (agar har bir standart
uchun uning faol tashkiliy va kichik qo‘mitalarining ikkidan uch qismi
ma’qullab ovoz bersa va umumiy ovoz beruvchilaming to rtdan uch qismi yoqlab
chiqsa, standart ma’qullanishi mumkin);
- o'z qo'mita a’zclarining va texnikaviy qo'mitalaming ishlari haqida axborotlar
almashinuvini tashkil qilish;
- sohaviy masalalar bo'yicha manfaatdor bo'lgan boshqa xalqaro tashkilotlar
bilan hamkorlik qilish ko'zda tutiladi.
ISO rahbar va ishchi qo'mita idoralaridan tashkil topgan. Rahbar idoralari
tarkibiga Kengashning yuqori idorasi - Bosh Assambleya, Kengash, ijroiya
byurosi, texnikaviy byuro, kengashning texnikaviy qo'mitalari va markaziy
kotibiyati kiradi.ISOda prezident, vise-prezident, g'aznachi va bosh kotib
lavozimlari mavjud. Bosh Assambleya ISOning Oliy Rahbari bo'lib, ISOning vig'ilishi
uch yilda bir marta bo'ladi. Uning sessiyasida prezident uch yil muddatga
saylanadi.Bosh Assambleya o'tkazish vaqtida sanoat sohasida etakchi
mutaxassislar ishtirokida xalqaro standartlashtirishning muhim muammolari va
yo'nalishlari muhokama qilinadi.ISO kengashi yiliga bir marta o'tkazilib, unda
tashkilotning faoliyati, xususan, texnikaviy idoralarning tuzilishi xalqaro
standartlarning chop etilishi, kengash idoraiarining a’zolarini hamda texnikaviy
qo'mitalaming raislarini tayinlaydi va boshqa masalalar ko'riladi.ISO tarkibini
ikkita tashkilot tashkil etadi, ya'ni ISA va 1944-yilda asos solingan, BMT
qoshidagi standartlarni muvofiqlashtirish qo'mitasi - UNSCC, uning qarorgohi
Londonda joylashgan. ISOni yaratishdan maqsad xalqaro miqyosda sanoat
standartlarini unifikatsiyaiashtirish va muvofiqlashtirishni yengillashtirish...”.
Hozirgi kunda 150 ta mamlakat ISO tashkilotining a’zosi hisoblanadi.ISO xalqaro
nohukurnal tashki'.otidir. ISOning rasrniy till rus. ingliz va fransuz tillari deb tan
olingan. Tashkilotning bvudjeti yillik a’zolik to'iovliridan va iSO nashrlaridan
olingan foydaiardan tarkib topgan. ISOning qonur.chilik idorasi Bosh
assamleyasi b.-viib, har uch yilda bir marotaba yig'iladi. Bosh assambleyaning
sessivalari orasida ISO rahbariyati prezident boshchiligida Kengash o'tkazadi.
ISO Kengashining faoliyatini ISOning bosh direktori Ijro qo'mitasi va Markaziy
kotibiyat orqali amalga oshiradi.ISOning asosiy qo'mitalari bo'lib,
standartlashtirish bo'yicha ilmiy- Icxnik axborotlar tamoyiiini o'rganisii bo'yicha
doimiy qo'mita -- 1NFCO, Mahsuiotlami attestatsiyalash bo'yicha qo'mita -
SERTICO, rivoj lanayot- gan mamlakatlarga yordam ko'rsatish qo'mitasi - DEVCO
sanaladi.ISOning eng muhim idorasi bo'lib Standartlashtirish tamoyillarini ilmiy
o'rganish bo'yicha doimiy qo'mita (The Standing Committee for Study of
Scientific Principles of Standardization) hisoblanadi. Uni qisqariirgan holda
ISO/STAKO yoki oddiygina STACO deb nomlanadi.ISOning asosiy vazifasi maxsus
tashkil etilgan texnik qo'mitalar (ISO/TK) va qo'mita osti qo'mitalari
(ISO/TK/PK) xalqaro standartlarni ishlab chiqishni bajaradi. 1994-yilga kelib,
ISO tarkibiga 100 ta milliy tashkilotlar, jumladan, ular qatoriga МПЯ
mamlakatlari ham a’zo bo'ldi. ISOning eng muhim yo'nalishlari bo'lib sifat,
axborot texnologiyalari, xalqaro standartlar bilan ishlovchi boshqa
kooperatsiyalar, atrof-muhit, ta’lim yo'nalishlari hisoblanadi.ISO quyidagi
hujjatlami nashr etadi:
- harfli indeksi va sonli raqami mavjud bo'lgan xalqaro standartlarni
(masalan, ISO 1000);
- guruhli mavzulari va qo'llanish sohasi bo'yicha joylashtirilgan
xalqaro standartlarning yillik katologini (ISO Catalogue;;
- ISO tuzilmasi va uning har bir texnikaviy qo'mitasining faoliyat
sohasi haqidagi axborotlardan tarkib topgan yillik ma’lumotlarni (ISO
Memento).
ISO a’zolari yoki muxbir-a’zolari mamlakatda standartlashtirishning
rivojlantirish darajasiga aloqadorligidan kelib chiqib. standartlashtirish bo'yicha
milliy standartlashtirish tashkiloti bo'iishi mumkin ISO tarkibiga kirish
to'g'risidagi takliflar ISO markaziy kotibivatiga jo'natiladi (Shveysariya, Jeneva
shahri).1972-yiigacha standartlashtirish bo'yicha ISO hujjatlariga tavsiya sifatida
qaralgan. Hozirgi vaqtda bunday hujjatlar SSOga a’zo mamlakatlarning
barcbasi uchun xalqaro standartlar mavqiega ega. Hozirgi paytda ISO turistik.
rnehmonxona, moliyaviy, sug'urta'.ash xizmatlarni, xo'jaiiktexnikalarini
ta’mirlash bo'yicha xizmatlar va kadrlarni tayyorlash va ta’lim bo'yicha
xizmatrlami standartiashtirish bo'yicha keng miqyosdagi ishlarni
rivojlantirmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
