Mavzu. Milliy hisobchilik va makroiqtisodiy ko’rsatkichlar tizimi

MAVZU. MILLIY HISOBCHILIK VA MAKROIQTISODIY KO’RSATKICHLAR TIZIMI

Foydalanilgan	Resurslar		Ko’rsatkichlar
Ishlab chiqarish scheti
O Yalpi qo’shilgan qiymat raliq ist’emol	Yalpi ishlab chiqarish		Yalpi ishlab chiqarish
		-	Oraliq ist’emol
		=
Daromadlarning shakllanish schyoti
Mehnat haqi I Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar shlab chiqarishga sof soliqlar
		- -	Mehnat haqi Ishlab chiqarishga sof soliqlar
		=	Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar
Birlamchi daromadlarning taqsimoti schyoti
Mulkdan daromadlar (to’langani)			Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar
	Mulkdan daromad (olingani) Mehnat haqi Ishlab chiqarishga sof soliqlar	-	Mulkdan olingan daromadlar saldosi
		=
Daromadlarni ikkilamchi taqsimlash schyoti
Joriy transfertlar (to’langani)	Yalpi birlamchi daromadlar
	Joriy transfertlar (olingani)	+	Joriy transfertlar saldosi
		=
Daromadlardan foydalanish schyotlari
Pirovard ist’emol
		-	Pirovard ist’emol
Kapital bilan operatsiya schyoti
Asosiy kapitalning yalpi yig’ilmasi Sof olingan er va boshqa aktivlar		-	Asosiy kapitalning yalpi yig’ilmasi Sof olingan er va boshqa aktivlar
M oliya schyoti
Moliyaviy aktivlarga egalik qilish	Moliyaviy majburiyatlarni olish
1-chizma. MHT sektorlarida qo’llaniladigan eng asosiy schyotlar sxemasi Foydalanilgan Resurslar Ko’rsatkichlar Ishlab chiqarish scheti Oraliq ist’emol Yalpi ishlab chiqarish Mahsulot va importga sof soliqlar Yalpi ishlab chiqarish Yalpi ichki mahsulot - Oraliq ist’emol = Daromadlarning shakllanish schyoti Mehnat haqi I Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar shlab chiqarishga sof soliqlar - - Mehnat haqi Ishlab chiqarishga sof soliqlar = Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar Birlamchi daromadlarning taqsimoti schyoti Mulkdan daromadlar (to’langani) Yalpi foyda, yalpi aralash daromadlar Mulkdan daromad (olingani) Mehnat haqi Ishlab chiqarishga sof soliqlar - Mulkdan olingan daromadlar saldosi = Daromadlarni qayta taqsimlash schyoti Joriy transfertlar (to’langani) Yalpi milliy daromad Joriy transfertlar (olingani) + Joriy transfertlar saldosi = Daromadlardan foydalanish schyotlari Yakuniy ist’emol - Pirovard ist’emol Kapital bilan operatsiyalar schyoti Asosiy kapitalning yalpi yig’ilmasi S Sof kreditlash yoki qarzlar of olingan er va boshqa aktivlar - Asosiy skapitalning yalpi yig’ilmasi S Sof kreditlash yoki qarzlar of sotib olingan er va boshqa aktivlar M oliya schyoti Moliyaviy aktivlarga egalik qilish Moliyaviy majburiyatlarni olish 2-chizma. MHTda qo’llaniladigan eng asosiy schyotlar sxemasi

1-jadval
Milliy hisoblar tizimida baholar tasnifi

Baholar	Mexnat haki	Oralik iste’mol	Yalpi foyda	Ishlab chikarish sof solig’i	Mahsulot sof solig’i	Savdo transport ustamasi
Omillar bahosi	+	+	+
Asosiy baho	+	+	+	+
Ishlab chikaruvchi bahosi	+	+	+	+	+
Bozor yoki haridor bahosi	+	+	+	+	+	+

Milliy hisoblar tizimida ishlab chiqarish va importga soliqlar tasnifi


Soliqlar bu – majburiy qaytarilmaydigan to’lovlar bo’lib, institutsional birliklar tomonidan davlat boshqaruvi organlariga beriladi.

1-chizma. Milliy hisoblar tizimida ishlab chiqarish va importga soliqlar tasnifi
Milliy hisoblar tizimida ishlab chiqarish va importga subsidiyalar tasnifi


Subsidiya bu – davlat boshqaruvi organlari tomonidan amalga oshiriladigan joriy qaytarilmaydigan to’lovdir.

2-chizma. Milliy hisoblar tizimida ishlab chiqarish va importga soliqlar tasnifi
Milliy hisoblar tizimida birlamchi daromadlar tasnifi


3-chizma. Milliy hisoblar tizimida birlamchi daromadlar tasnifi

Milliy hisoblar tizimida transfertlar tasnifi


Transfert bu – shunday iqtisodiy operatsiyaki, bunda bir institutsional birlik ikkinchi institutsional birlikka tovar, xizmat yoki aktiv berib, evaziga hech qanday tovar, xizmat yoki aktiv olmaydi.

4-chizma. Milliy hisoblar tizimida transfertlar tasnifi


Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar o’rtasidagi bog’liqlik

1. 
   Yalpi ichki mahsulot, bozor bahosida
   
2. 
   Asosiy kapital iste’moli
   
3. 
   Sof ichki mahsulot (1-2)
   
4. 
   Tashqi dunyodan olingan va tashqi dunyoga berilgan birlamchi daromadlar saldosi
   
5. 
   Yalpi milliy daromad (1+4)
   
6. 
   Tashqi dunyodan olingan va tashqi dunyoga berilgan joriy transfertlar saldosi
   
7. 
   Yalpi milliy ixtiyordagi daromad (5+6)
   
8. 
   Milliy pirovard iste’mol
   
9. 
   Yalpi milliy jamg’arma (7-8)
   
10. 
    Tashqi dunyodan olingan va tashqi dunyoga berilgan kapital transfertlar saldosi
    
11. 
    Investitsiyalarni moliyalashning umumiy manbai (9+10)
    
12. 
    Yalpi yig’ilma YaIMdan foydalanish unsuri sifatida
    
13. 
    Sof sotib olingan ishlab chiqarilmagan moddiy va nomddiy aktivlar
    
14. 
    Sof kreditlash/Sof qarz (11-12-13)
    

Yalpi ichki mahsulot hajmini o’zgarmas baholarda baholash usullari

Yalpi ichki mahsulot hajmini o’zgarmas baholarda baholashning bir necha usullari mavjud bo’lib, ularning sosiylari quyidagilar:

• 
  Baholar indeksi orqali deflyatsiyalash usuli
  
• 
  Fizik hajmi indeksi yordamida ekstrapolyatsiya qilish usuli
  
• 
  To’g’ridan-to’g’ri o’zgarmas baholarda baholash usuli
  
• 
  Ko’rsatkichlarni xarajat elementlarini deflyatsiya qilish usuli
  
• 
  Ikki marotaba deflyatsiyalash usuli
  

Yalpi ichki mahsulot hajmini o’zgarmas baholarda baholashda quyidagi indekslardan foydalaniladi:
2-jadval

Indeks turlari	Laspeyras indekslari	Paashe indekslari
Fizik hajm indeksi
Baho indeksi