Mavzu: ms access dasturida jadvallar

Jadvallararo bog’lanishlarni tuzish.  

MB jadvallari orasida relyatsion munosabatlarni o’rnatish MB tuzilmasi ishlanayotganda 

ko’zda tutulishi kerak. Jadvallararo bog’lanishni tuzish uchun zarur bo’lgan barcha ishlar “Sxema 

dannix” nomli maxsus oynada sichqoncha yordamida amalga oshiriladi. Bu oyna Сервис-Схема 

данных  buyrug’i  bilan  ochiladi  yoki  vositalar  ponelida  joylashgan  ko’rinishdagi  tugmachani 

bosish  bilan  faollashadi.  Xosil    bulgan  jadvallararo  boglanish  Схема  данных  oynasida  turli 

jadvallarning  ikki  maydonini  boglab  turuvchi  yunalishli  chizik  kurinishida  aks  etadi.  Bu 

boglanishda uzining tayanch maydoni bilan ishtirok etayotgan jadval etakchi xisoblanadi. Bunda 

tayanch  maydon  nomi  kuzga  tashlanib  turadi.  Ikkinchi  jadval  ergashuvchi  jadval  xisoblanadi. 

MBning mutasaddisi  ma’lumotlar  butunligini  himoyalashga  oid  ikki  yuldan  birini  tanlashi  

mumkin: biri – etakchi  jadvalning  tayanch  maydonlaridagi  ma’lumotlarni  o’chirib  yuborilishi  

holatlariga  to’siq  qo’yish;  ikkinchisi  -   bog’langan  jadvallarda  bunday  holatlarga  muvofiq  

keluvchi  tartibni  o’rnatib, o’chirish  amallariga  ruxsat  berish. Odatda, MB etarlicha katta va 

---

  

7 

 

o’zaro bog’langan jadvallari ko’p bo’lsa, bu kabi o’chirish ishlarini “qo’lda“ bajarish anchagina  

qiyinchilik tug’diradi.  Shu boisdan   ham   jadvallararo  bog’lanish kabi  avtomatlash  vositalari 

kerak  bo’ladi.  

Demak,    jadvallar  o’rtasidagi  avtomatik  bog’lanish    tufayli:  etakchi  jadvalning  tayanch 

maydonidagi  ma’lumotlarni,  mazkur  maydonga    boshqa  bir  jadvalning  qandaydir  maydonlari  

Схема данных  buyrug’i   orqali   bog’langan   taqdirda,  o’zgartirish  yoki  o’chirib   tashlash  

imkoniyati  bartaraf  etiladi; aks  holda,  etakchi  jadvalning  tayanch  maydonidagi  ma’lumotlarni  

o’chirib  yuborishda    yoki    o’zgartirishda    mazkur    jadvalga    ergashuvchi    jadvallarning  

boshlang’ich  tayanchga  maydonlaridagi  tegishli  ma’lumotlarning  ham  o’chirib  yuborilishi  

muvofiq    holda    mutlaqo    aynan    o’zgartirishli    avtomatik    tarzda    ro’y    beradi.Bog’lanish 

xossalarini sozlash  uchun  “Схема данных “  oynasida   jadvallardagi   maydonlarni bog’lovchi  

chiziqni sichqoncha  kursori orqali tanlash va shu turgan holatda sichqonchaning o’ng tugmasini 

bosish bilan bog’lanishning kontekstli menyusini ochish hamda undan “Изменить связь” nomli 

bandni    tanlash  kerak  bo’ladi.      Shunday  qilinsa,    ekranda  “Изменение  связей“    sarlovhali   

muloqot  oynasi  paydo  bo’ladi.  Mazkur  oynada  bog’langan  jadvallarning  nomlari  hamda  

bog’lanishda   ishtirok  etayotgan  maydonlarning  nomlari  aks  etadi,  shuningdek  ma’lumotlar  

butunligini ta’minlovchi  boshqaruv  elemenlari  keltiriladi.  Bog’lanishlarni  o’zgartirishni  ham  

shu    oyna      orqali    amalga    oshirish    mumkin.  Bu  oynada  faqat  “Oбеспечениецелостности 

данных“      kvadratchasi  belgilangan  bo’lsa,  unda  etakchi  jadvalning    tayanch  maydonidagi  

ma’lumotlar  o’chirib  yuborishdan  saqlangan    bo’ladi.  Oynada  mavjud    uchta  kvadratchaning  

hammasi faollashtirilsa,   mos ravishda etakchi jadvalning  tayanch  maydonidagi  ma’lumotlarga 

o’zgartirishlar      kiritishga  va  ma’lumotlarni    o’chirib  yuborishga  ruxsat  berilgan  bo’ladi, 

shuningdek,  bu  o’zgartirish    va  o’chirib  yuborishlar  ergashuvchi  jadvallarda      aynan  aksini   

topadi.  

Xulosa  qilib  aytganda,  MBning  jadvallari  o’rtasida  relyatsion  bog’lanishlarni  hosil  

qilishning    ma’nosi    ma’lumotlar    muhofazasini    ta’minlashdan      va    o’zaro    bog’langan  

jadvallarning    biriga    o’zgartirish    kiritish    orqali    boshqa    barchasida    birvarakayiga  

o’zgartirishlar  kiritishga  erishishdan  iboratdir.