Mavzu: O’rta Osiyoning qadimgi xalqlari haqida mahalliy manbalar

Qadimgi turkiy yozuv

• 
  Qadimda sug’diy, bohtariy va xorazmiy yozuvlari qatorida oromiy alifbosi asosida turkiy yozuv ham kashf etilgan. Hozirgi vaqtda Osiyo va Yevropaning turli mintaqalarida topilgan bu yozuvlardagi yodgorliklar soni 300 ga yaqinlashib qoldi.
  

• 
  Dastlab ular Yenisey va O’rxun daryolari havzasidan topilib, belgilarning o’ziga xos runiysimon shakliga ko’ra, “O’rxun-yenisey runiy yozuvi deb atala boshladi. 38 ta harfdan iborat bu yozuv Janubiy Sibir, Markaziy Osiyoda keng tarqalgan.
  

• 
  Runiy yozuvlarining kattagina qismi qoyalarga, qabrtoshlarga, toshdan yasalgan odam haykalchalariga o’yib yozilgan. Bir qism xatlar esa metalldan ishlangan idishlarda, sopol, tanga, qog’oz va yog’ochda uchraydi.
  

• 
  Qadimgi turkiy yozuvi asosan buddaviy tarixiy biografik lavhalardan iborat bo’lib, turk, uyg’ur, qirg’iz aslzodalari, xoqon urug’idan chiqqan mashxur kishilarning xizmatlari va ularning qahramonlik xatti-harakatlarini maqtashga bag’ishlangan.
  

Noma’lum yozuv

• 
  Bu yozuvga tegishli dastlabki ma’lumot 1954-yilda fransuz arxeologi A.Marik tomonidan bir idish parchasidagi yozuv tadqiqidan boshlandi. Bu birinchi “noma’lum yozuv” namunasi edi. 1966-yilda G.A. Pugachenkova ham Xolchayondan “noma’lum yozuv” lavhasini topdi.
  

• 
  1967-yilda Dashti Navur (Afg’oniston) da qoyaga yozilgan shunday yozuv namunasi topiladi. Mashxur tilshunos olim J.Fyusman bu xat o’ng tomondan chap tomonga qarab yozilishini, Surx-Kotal va Xolchayon yozuvlari bilan bir ekanligini isbotlaydi.
  

E’tiboringiz uchun raxmat!

http://hozir.org