Mavzu: Qon aylanish sistemasining yoshga xos xususiyatlari

Tomir urishi (puls).

• Tomir urishi (puls).
• Qon tomirlari devorining ritmik ravishda to'lqinlanib turishi tomir urishi, ya'ni puls deb ataladi. Arteriya qon tomirlari devorining to'lqinlanishi arterial puls, vena qon tomirlari devorining to'lqinlanishi vena pulsi deb ataladi.
• Arterial puls - bu yurakning chap qorinchasi qisqarganda undagi qonning aortaga va undan esa arteriya tomirlariga yuqori bosim ostida chiqarilishi natijasida ular devorining tebranishidan hasil bo'ladi.

• Yurak minutiga necha marta qisqarsa, arterial pulsining soni ham shuncha bo'ladi. Tinch holatda katta odam pulsining soni bir minutda 70-72 marta bo'lad' Bolalarda yurakning qisqarishiva pulsning soni kattalarnikiga nis atan ko'proq bo'ladi. Bir yoshlik bolada puls soni minutiga 110 ta, 5 yoshda 90 ta, 10 yoshda 80 ta, 16 yoshda kattalarnikiga tenglashadi.

• Puls tana yuzasida joylashgan arteriya tomirlarida sanaladi. Odatda, puls bilakning pastki qismidagi arteriya tomirida, ya'ni kaft usti sohasidagi tomirda sanaladi. Bundan tashqari, tananing boshqa sohalaridagi arteriya tomirlarida ham pulsni sanash mumkin.

Qon bosimi.

Qon bosimi.

• Qon bosimi qonning tomirlar devnriga ko'rsatgan bosim kuchidan yuzaga keladi. Qon bosimi ham pulsga o'xshab ikki xii bo'ladi: arterial va vena bosimi.
• Odatda, yurak-qon tomir sistemasining ish faoliyati asosan arterial bosimni o'1chash yo'li bilan aniqlanadi.
• Arterial bosim ikki xil: maksimal va minimal bo’ladi.

• Maksimal bosim yurakning chap qorinchasi qisqarganda qonning aortaga va boshqa arteriya tomirlariga yuqori bosim bilan chiqarilishi natijasida hosil bo'ladi.
• Maksimal bosim yurak qorinchasi qisqargan (sistola) vaqtda hosil bo'lganligi uchutl sistolik bosimdeb ham ataladi.

• Katta yoshli sog'lom odamda tinch holatda maksimal arterial bosim 110-120 mm, minimal arterial bosim 70-80 mm si mob ustuniga teng.
• Arterial bosim Riva-Rochchi sfigmomonometri yoki tonometr asboblari yordamida, N. S. Korotkov usulida yelka arteriyasida o'lchanadi.

Yurak-qon tomir kasalliklari.

• Ateroskleroz - qon tomirlari devorining ichki yuzasida yog' va tuz moddalari to'planishi oqibatida tomirlar qattiqJ;ashib, mo'rtlashib va torayib qolishi.
• Gipertoniya -arterial qon bosimi¬ning ko'tarilishi.
• Yurakning ishemik kasalligi-yurak muskullarida qon aylanishining buzilishi tufayli sodir bo'ladi.

• Miokard infarkti - qon aylanishi buzilishi tufayli yurak muskullarining ma'lum qismi yemirilishi.
• Insult-bosh miyaga qon quyilishi.