Мавзу: Саноат корхоналарида мехнат унумдорлигини оширишда мехнат ресурсларини тутган ўрни

1.1.1-расм..
Меҳнат ресурсларининг таснифланиши 

---

9 
Саноат ишлаб чиқариши ходимлари асосан ишлаб чиқаришда 
қатнашадиган ходимлар бўлиб, улар қуйидагилардан иборатдир (1.1.2-расм): 
 Маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича асосий ишларда банд бўлган 
ходимлар. 
 Асосий ишлаб чиқаришни бир маромда боришига ѐрдам 
кўрсатувчи 
хизмат 
кўрсатиш 
ва 
ѐрдамчи 
жараѐнларда 
қатнашаѐтган ходимлар. 
 Асосий ишлаб чиқаришга кўмаклашувчи ҳамда ишлаб чиқариш 
чиқиндиларини қайта ишлашда банд бўлган ходимлар, кўмакчи ва 
қўшимча ишлаб чиқариш ходимлари. 
 Корхонадаги лабораториялар, тажриба мосламаларида, тадқиқот 
муассасаларида банд бўлган ходимлар. 
 Корхона бошқарувида банд бўлган ходимлар. Конструкторлик 
бўлимлари, меъѐрлаш бўлимлари, иқтисодий таҳлил ва шу сингари 
бўлимлар ходимлари. 
 Корхонани қўриқлашда банд бўлган ходимлар. 
1.1.2-расм
Саноат ишлаб чиқариш ходимлари гуруҳлари. 
 
Ишлаб чиқаришдаги 
меҳнат ресурслари 
Саноат 
ишлаб 
чиқариш 
ходимлари 
Ишлаб 
чиқаришдан
ташқари 
ходимлар 

---

10 
Ишлаб чиқаришда банд бўлган барча ходимларни ушбу таснифланишга 
биноан қуйидаги гурухларга ажратилади (1.1.3-расм): 
1. Ишчилар. 
2. Хизматчилар 
3. Муҳандис-техник ходимлар 
4. Кичик хизмат кўрсатиш персонали 
5. Ўқувчилар ва шогирдлар
6. Қўриқлаш ва ѐнғинга қарши курашувчи бўлинма ходимлари. 
Ишлаб чиқаришни бир маромда боришини таъминлайдиган, маҳсулот 
ишлаб чиқаришда тўғридан-тўғри қатнашадиган шахслар ишлаб чиқариш 
ходимларининг асосий гурухини, яъни ишчиларни ташкил этадилар.
Корхонада фаолият кўрсатаѐтган ишчилар бажараѐтган ишларига мос 
равишда тўрт гурухга мансуб бўладилар: 
1. Меҳнат буюмларини яратишда тўғридан-тўғри қатнашаѐтган 
ходимлар, улар меҳнат қуроллари воситасида меҳнат буюмларига таъсир 
кўрсатадилар, уларнинг шаклини ўзгартиришга сабабчи бўладилар ва 
истеъмол учун яроқли холга олиб келадилар. Уларни асосий ишчилар деб 
атаймиз. 
2. Меҳнат буюмларини ва тайѐр маҳсулотни ташиш, жойини 
алмаштириш, сақлаш ва тахтлаш ишлари билан банд бўлган ходимлар. 
3. Ишлаб чиқаришдаги дастгохлар, асбоб-ускуналарни таъмирлаш, 
дастгохларни назорат қилиш, таъмир учун баъзи бир қисмларни тайѐрлаѐтган 
ходимлар. 
4. Ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулотларнинг сифатини техник назоратини 
амалга ошираѐтган ходимлар. 
Иккинчи, учинчи ва тўртинчи гуруҳлардаги ходимларни ѐрдамчи 
ишчилар гуруҳи деб атаймиз. 
1.1.3-расм 
Ишлаб 
чиқариш 
ходимлари 
Асосий ишлаб чиқаришда банд бўлган ходимлар 
Хизмат кўрсатиш ва ѐрдамчи жараѐндаги ходимлар 
Кўмакчи ва қўшимча ишлаб чиқариш ходимлари 
Лаборатория, тажрибахоналарда банд бўлган ходимлар 
Корхона бошқаруви ходимлари 
Корхонани қўриқлашда банд бўлган ходимлар 

---

11