Mavzu: Тижорат банкларининг кредит операциялари

Банк омонат (депозит) турини танлашда истеъмолчи нималарга эътибор қаратиши лозим?
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 54-моддасига кўра, мулкдор мулкига ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигига мувофиқ, юридик ва жисмоний шахслар ўзларига ҳисоб-китоб ва касса хизматларини кўрсатиш учун банкларни мустақил равишда танлайдилар ҳамда бир ёки бир неча банкларда миллий ва чет эл валютасидаги талаб қилиб олингунча депозит ҳисобварақлари, шунингдек, жамғарма, муддатли, ссуда ва бошқа депозит ҳисобварақларини очиш ҳуқуқига эгалар. Мамлакатимиз тижорат банклари томонидан миллий ҳамда чет эл валютасида турли муддат ва шартлар асосида кенг кўламда омонат (депозит) турлари таклиф этилмоқда.
У ёки бу омонат турига бўш пул маблағларини жойлаштириш орқали ҳар бир омонатчи ушбу жойлаштирилган маблағларидан максимал даражада даромад олиши юзасидан маълум рискларга дуч келади.
У ёки бу омонат турини танлашдан аввал фуқаро пул маблағларини омонатга қўйишдан олинадиган даромади ўзи кутаётган даражада эканлигига ишонч ҳосил қилиши ва нафақат олинадиган фоиз миқдорига, балки бошқа шартларга ҳам эътибор қаратиши лозим.
Масалан, агар фуқарода омонат муддати тугагунга қадар омонатдаги маблағларини муддатидан аввал ечишга эҳтиёж туғилиши мумкин бўлса, энг кам йўқотишлар билан омонатни ечиш эҳтимоли ва бундай шарт омонат шартномасида кўзда тутилганлигига ва омонатни даромад келтириш асносида энг кам сақлаш муддатига эътибор қаратиши лозим.
Агар фуқаро яқин вақт мобайнида ўзининг бўш пул маблағларига эҳтиёж сезмаса, у ҳолда фуқаро маблағларини тижорат банки томонидан таклиф этилаётган омонатларга жойлаштиришда омонат бўйича тўланадиган фоизлар ва уларни ҳисоблаш усуллари (фоизларни капитализация қилиш усули юқори даромад келтиради) мезон бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига кўра, фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларидаги омонат (депозит) ҳисобварақларида миллий ҳамда чет эл валютасида сақланаётган пул маблағларининг бут сақланиши давлат томонидан тўлиқ кафолатланган.
Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, чет эллик фуқаролар ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси банкларидаги омонатлари ҳимояланишини таъминлаш соҳасидаги муносабатлар Ўзбекистон Республикасининг «Фуқароларнинг банклардаги омонатларини ҳимоялаш кафолатлари тўғрисида»ги Қонуни билан тартибга солинади.
Агар банкнинг банк операцияларини бажариш ҳуқуқини берувчи лицензияси Марказий банк томонидан чақириб олинса ва мазкур банкнинг мавжуд маблағлари фуқароларнинг банкдаги омонатлари бўйича ҳақ тўлашга етмаса, у ҳолда фуқаролар омонатлари "Фуқароларнинг банклардаги омонатларини ҳимоялаш кафолатлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни талаблари асосида 100 фоиз миқдорда қоплаб берилади.