Mavzu: Umumiy sitoembriologik usullardan foydalana olish

Murtakning rivojlanishi va tuzilishi,

Ko’pchilik o’simliklarda murtakning yetilishi va tuzilishi bir-biriga uxshash bo’lsada, ular orasida farklar ham mavjud bo’lib, bu belgilar boshqa embriologik xususiyatlar bilan birga sistematika fonida keng foydalaniladi.

Bir pallali va ikki pallali o’simliklar murtagining tuzilishi va rivojlanishida umumiy uxshashliklar mavjud bo’lsa ham ular bir-biridan ancha fark, kilishadi. Bu sinf vakillarida murtakning dastlabki xujayrali murtak oldi usimta paydo bulishda ularni bo’ladigan tusik, ko’ndalangiga hosil bo’ladi.
Murtakning rivojlanishini Yakovlev va Ioffe (1951,1958,1961) lar Sallagul usimligi (Pion) misolida yakkol yozib qoldirganlar. Ularning yozishicha zigota rivojlanayotganda yadrolar tusiqsiz bo’linib, erkin joylashadi, natijada avval ko’p yadroli murtak oldi hosila hosil bo’ladi keyin esa u xujayrali usimtaga aylanadi va uning asosida bo’lajak murtakning boshlanishi bo’lmish bir nechta meristematik usimtalar paydo bo’ladi. Keyinchalik shulardan bittasi yetuk murtakni hosil qiladi. Murtakning o’sishi va rivojlanishi davrida murtak oldi usimta asta-sekin yo’qola boshlaydi (xazm bo’lib ketadi). Proembrio-embrionning boshlang’ich darajasi bo’lib, u differensiyasiyalanmagan meristematik xujayralar yig’indisidan tashkil topgan. Uning xujayralari fiziologik aktiv va intensiv bo’linib murtakning tez o’sishini ta’minlaydi. Proembrio xujayralarning hammasi ham bir hil bo’linish xususiyatiga ega emas, uning yuqori qismi xujayrasi intensiv bo’linib turadi. Shu sababli proembriodan avval murtakning poya qismi (bargcha, kurtakcha), keyinchalik ildiz qismi shakllanadi. Murtak xujayralarining differensiyasiyalanishiga qarab gulli o’simliklar murtagi ikki hil ya’ni bo’lingan va bo’linmagan bo’ladi.
Ko’pchilik gulli o’simliklar murtagi aloxida organlarga differensiyasiyalangandir. Qismlarga bo’linmagan murtakni arxideyadoshlar, zarpechakdoshlar va shu kabi saprofit, parazit va epifit xolida hayot kechiruvchi o’simliklarda uchraydi. Bunday o’simliklarning yetilgan urug’laridagi murtak ko’p mikdordagi meristimatik xujayralardan tuzilgan bo’lsa ham, u proembrioga uxshash mahsus organlarga ajralmagan bo’ladi.